Yüksek Seçim Kurulunun (YSK), 16 Nisan'da yapılacak anayasa değişikliği referandumu sürecinde basın ve yayın kuruluşlarının uyacakları yayın ilkeleri ile siyasi reklamlara yönelik kararı, Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Buna göre, 16 Şubat 2017'de başlayan halk oylamasında, TRT ile özel radyo ve televizyon kuruluşlarının, halk oylamasının başlangıç tarihi olan 16 Şubat 2017 tarihinden oy verme gününün bitimine kadar yapacakları yayınlarda, 2954 sayılı TRT Kanunu'nun 5. maddesinde öngörülen genel yayın esasları ile 6112 sayılı Kanun'un 8. maddesinde yer alan yayın hizmet ilkelerine uymaları gerekecek.
Tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uygun davranmakla yükümlü radyo ve televizyon kuruluşları ile yazılı, sözlü ve görsel basın, tek yönlü, taraf tutan yayınlar yapamayacak. Bu kuruluşlar, yayınlarında demokratik kurallar çerçevesinde siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlamak zorunda olacak.
Siyasi partilerin halk oylaması sürecinde görüşlerinin eşitlik, serbestlik, dürüstlük ilkelerine uygun bir şekilde yansıtılması için gerekli katılımın sağlanması, bu konudaki girişimlerini ve sonucunu yayınlarında açıkça ilan ederek kamuoyuna duyurması gerekecek.
Yayınlarında adalet ve tarafsızlığa, kanunlara uygun davranmak zorunluluğu bulunan kuruluşlar, ırk, cinsiyet, sosyal sınıf veya dini inançları da esas alarak yayın yapamayacaklar.
Farklı dil ve lehçeler kullanılabilecek
Siyasi partilerin, radyo ve televizyon kanalları ile yazılı, sözlü ve görsel basında yapacakları propagandalarda, Türkçe'nin yanı sıra farklı dil ve lehçeler de kullanılabilecek.
Herhangi bir yayının bant yayım olarak internet ortamında propaganda yasaklarına aykırılık içerecek şekilde yayını halinde, tüm dünyadan izlenmesi mümkün olduğundan, bu yayma erişimi engelleme kararı verme ve gereği için erişim sağlayıcılarına bildirme görevi, itirazın yapıldığı yer ilçe seçim kurulu başkanlığına ait olacak.
Siyasi partiler, oy verme gününden önceki 24 saate kadar olan sürede radyo ve televizyonlarda birlikte veya ayrı ayrı açık oturum, röportaj, panel gibi programlara katılarak görüşlerini açıklayabilecekler.
Siyasi partilerin açık veya kapalı yer toplantıları, radyo ve televizyonlarda canlı olarak yayınlanabilecek.
Halk oylaması sürecinde, özel tanıtıcı programlar (ulusa sesleniş, millete hizmet yolunda ve benzeri konuşmalar) banttan veya canlı olarak yayınlanamayacak.
Siyasi partiler, propaganda süresinin sona ermesine kadar, yazılı basında ilan ve reklam yoluyla veya internet sitesi açarak sözlü, yazılı veya görüntülü propaganda yapabilecekler.
Vatandaşların, elektronik posta adreslerine, taşınabilir veya sabit telefonlarına sesli, görüntülü veya yazılı mesaj gönderilemeyecek. Ancak siyasi partiler kendi üyelerine sesli, görüntülü veya yazılı mesajları her zaman gönderebilecek.
Oy verme gününden önceki 10 günlük sürede, yazılı, sözlü ve görsel basın ve yayın araçları ile kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi ve iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla vatandaşın oyunu etkileyecek biçimde yayın ve herhangi bir surette dağıtım yapılamayacak.
Bu sürenin dışında yapılacak yayınların, tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uygun olmasına, kamuoyu araştırmaları ve anketlerin yayınlanması sırasında, araştırmanın hangi kuruluş tarafından yapıldığının, denek sayısının, araştırmanın kim tarafından finanse edildiğinin açıklanması zorunlu olacak.
TRT ile ulusal düzeyde yayın yapan bütün özel radyo ve televizyon kanalları ayrım gözetilmeden izlenerek yayın ilkelerine aykırılığının tespiti halinde düzenlenecek raporlar, halk oylaması sürecinde RTÜK tarafından değerlendirilip, her haftanın perşembe günleri saat 17.00'ye kadar Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına sunulması gerekecek. Haftalık yayınlanan programların, bir sonraki haftadaki yayını takip edilerek raporlanması gerekecek.
Yerel düzeyde yayın yapan radyo ve televizyon kanallarının yayın ilkelerine aykırılığının tespiti halinde ise RTÜK tarafından düzenlenecek raporların, yayın kuruluşunun merkezinin bulunduğu yer ilçe seçim kurulu başkanlığına bekletilmeden gönderilmesi gerekecek.
Siyasi reklamlara yönelik karar
Öte yandan, medya hizmet sağlayıcıları, halk oylamasının başlangıç tarihi olan 16 Şubat 2017 tarihinden oy verme gününden önceki 24 saate kadar (14 Nisan 2017 Cuma günü, saat 24.00) olan sürede siyasi reklam yayınlayabilecekler.
Siyasi partilerin siyasi reklamlarında Türkçe'nin yanı sıra farklı dil ve lehçeler de kullanılabilecek. Siyasi partilerin verecekleri siyasi reklamlarda, Türk Bayrağı ve dini ibareler kullanılamayacak.
Medya hizmet sağlayıcılarının, bu görevi yerine getirirken demokratik toplum düzeni gereklerine uygun bir seçim yapılabilmesi için, partilere siyasi reklam tahsisi yaparken tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uygun hizmet sunmaları gerekecek.
Siyasi reklam yayınlarının 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'un 8. maddesi ile Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği'nin 5 ve 7. maddelerinde yer alan yayın hizmeti ilkelerine uygun olması gerekecek.
Aynı reklam kuşağında, birden çok partinin siyasi reklam yayınlanmasını istemesi halinde, istekliler arasında kura çekilerek o reklam kuşağında yayınlanacak siyasi reklamlar tespit edilecek, yayın dışında kalanlara ise istek halinde bir sonraki reklam kuşağında yayınlanması için öncelik verilecek.
Medya hizmet sağlayıcıları, yayınlayacakları siyasi reklamlarda, 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'un 10. maddesi hükmünde yer alan esaslara tabi olacak ve reklamlardan ayrı olarak siyasi reklam kuşağı düzenleyemeyecek.
Bir medya hizmet sağlayıcısında yayınlanacak siyasi reklamların ücreti, siyasi partilere göre değişkenlik göstermeyecek.
Halk oylamasının başlangıç tarihi olan 16 Şubat 2017'den yayın yasaklarının başlayacağı oy verme gününden önceki son 24 saate kadar (14 Nisan 2017 Cuma günü saat 24.00) olan sürede medya hizmet sağlayıcıları tarafından yayınlanacak siyasi reklamların Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda RTÜK tarafından izlenmesi, denetlenmesi ve değerlendirilmesi gerekecek.
TRT ile ulusal düzeyde yayın yapan bütün özel radyo ve televizyon kanalları ayrım gözetilmeden izlenerek siyasi reklam yayın ilkelerine aykırılığın tespiti halinde düzenlenecek raporlar, halk oylaması dönemi içerisinde RTÜK tarafından değerlendirilip, her haftanın perşembe günleri saat 17.00’ye kadar, Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına sunulacak.
Yerel düzeyde yayın yapan radyo ve televizyon kanallarının siyasi reklam yayın ilkelerine aykırılığının tespiti halinde, RTÜK tarafından düzenlenecek raporların, yayın kuruluşunun merkezinin bulunduğu yer ilçe seçim kurulu başkanlığına bekletilmeden gönderilecek.
Ulusal düzeyde yayın yapan özel televizyon ve radyolar belirlendi
YSK, ayrıca, ulusal düzeyde yayın yapan özel televizyon ve radyoları belirledi. YSK'nın kararında, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un Kurula bu konuda yetki verdiği belirtildi.
Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'un 3. maddesinde, "bölgesel yayın", "ulusal yayın" ve "yerel yayın" tanımlarının yapıldığı anımsatılan kararda, yayının yapıldığı yer kavramından, yayın yönetim ve merkezinin bulunduğu yerin anlaşılması gerektiği belirtildi.
Kararda, bu ölçütlere göre Türkiye'de ve Türkiye'ye yönelik ülke çapında Türkçe yayın yapan özel televizyonlar ve radyolar şöyle sıralandı:
"Show TV, Haber Türk, CNN Türk, Kanal D, Kanal 7, Fox, TV Net, NTV, Star TV, ATV, 24, Flash TV, Ulusal Kanal, Kültürtürk TV, Koza, Manisa Medya TV, Akit TV, Abant TV, TV 5, TV 19, 360 TV, TV 79, Bahartürk, Ülke TV, Kanal 28, Kanal Fırat, Pamukkale, Diyar TV, Kanal B, Yurt TV, (Artı)1, Em TV, GTV, Haberaks, Hilal TV, 38 Kent TV, Bitlis TV, FM TV, Kaçkar Yıldız, Aksu TV, T Türkiyem, Kanal Çay, Kanal Yalova, Vizyon Türk TV, Karadeniz TV, TV 6, Kudüs TV, Bengü Türk TV, Mavi Karadeniz TV, TV Kayseri, Kanal 3, Meltem TV, Mesaj, TV 1, Karadeniz Türk, NTV Avrupa, 4 Eylül TV, Rumeli TV, Adana TV, Cem TV, Ege Türk, Eurostar, Kanal T, Tek Rumeli TV, Akdeniz TV, Kanal Tek, TGRT Haber, a2, Ulusal 1, Kanal Urfa, Uzay Haber, A9, Medine, Dost TV, Yasin TV, KRT, Rehber, Halk TV, Yeni Kocaeli TV, E Haber, A Haber, TV 41, Mercan TV, S, Line TV, Kanal 16, BRTV, K 15, Kanal 56, Çay TV, ÇRT, Deha TV, Edessa TV, RTV 23, ER, Kanal F, Gaziantep Olay TV, Gelişim TV, HRT Akdeniz, AKRT, Kanal 32, Kanal 33, TV A, Beyaz TV, Ekim TV, Kanal 26, Demokrat TV, Kanal 42, Sivas SRT, Eskişehir Süper TV (ES TV), TV 52, Olay TV, Kanal G28, Bursa TV, Kanal 58, Anadoluda Vuslat, Vizyon 58, AS TV, MSBC Kanal 2000, Ton TV, Kanal V, DRT Denizli, Kanal 68, Zile TV, Ege TV, Kon TV, Kanal A, Kadırga TV, Kanal 5, Köy TV, Kaçkar TV,
Best FM, Radyo D, Moral FM, Radyo 7, İstanbul FM, Uhud FM, Semerkand Radyo, Show Radyo, TGRT FM, Radyo A Haber, NTV Radyo."
