ABD, Şara ve HTŞ yaptırımlarının kaldırılması için BM’ye baskı yapıyor

ABD, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara ve eski silahlı örgütüne yönelik Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi yaptırımlarının kaldırılması için girişim başlattı. Konuya yakın diplomatik kaynaklara göre Washington, İngiltere ve Fransa’ya bir taslak karar metni sundu. Bu metin, Şara (önceki ismiyle Ebu Muhammed el-Colani) ile Suriye İçişleri Bakanı Enes Hattab’ın BM'nin El Kaide ve IŞİD’e yönelik terör listelerinden çıkarılmasını talep ediyor.

Her iki isim de hâlihazırda uluslararası seyahat için BM'den özel izin gerektiren yaptırımların hedefinde yer alıyor.

ABD'nin sunduğu taslak, aynı zamanda Suriye'deki ticari faaliyetleri kolaylaştırmak için yaptırım muafiyetlerini genişletmeyi ve BM kurumlarının mayın temizleme gibi çalışmaları sırasında ihtiyaç duyduğu ekipmanlara yönelik silah ambargosu istisnası getirmeyi öngörüyor.

Başlangıçta taslakta, Şara’nın liderliğini yaptığı eski grup Hayat Tahrir el-Şam'ın (HTŞ) da yaptırım listesinden çıkarılması yer alıyordu. Ancak Çin gibi Güvenlik Konseyi üyelerinin karşı çıkacağı öngörülerek bu madde son metinden çıkarıldı. ABD, HTŞ’nin liste dışı bırakılmasını BM’nin kapalı kapılar ardında çalışan Yaptırımlar Komitesi aracılığıyla yürütmeyi planlıyor.

Şara’nın, Eylül ayında New York’ta düzenlenecek BM Genel Kurulu’na gitmeden önce listeden çıkarılıp çıkarılmayacağı hâlâ belirsizliğini koruyor. Zira bu, 1967’den bu yana bir Suriye devlet başkanının BM’de yapacağı ilk konuşma olacak.

ABD'nin Suriye Özel Temsilcisi ve aynı zamanda Türkiye Büyükelçisi olan Tom Barrack, Perşembe günü Washington’da yaptığı açıklamada, HTŞ ve eski liderinin kara listeden çıkarılması konusunda BM'nin henüz hazır olmadığını söyledi. Ancak Şara’nın listede kalması durumunda dahi, toplantıya katılmak için seyahat izni almasını beklediklerini belirtti.

Trump’ın Şara ile zirve sırasında bir görüşme yapıp yapmayacağı ise henüz netlik kazanmadı. İki lider, Mayıs ayında Riyad’daki ilk görüşmelerinde ABD’nin Suriye’de 13 yılı aşan yıkıcı iç savaşın ardından toparlanmasına destek amacıyla bazı yaptırımları kaldıracağı duyurusuyla bir araya gelmişti. HTŞ'nin liderliğindeki isyancı güçlerin Aralık ayında Beşar Esad’ı devirmesiyle iç savaş sona ermişti.

HTŞ, BM terör listesine ilk olarak 2014 yılında, El Kaide'nin Suriye kolu olan El Nusra Cephesi olarak girmişti. O dönem intihar saldırıları, bombalı araç saldırıları ve suikastlar düzenleyerek sivilleri ve askeri hedefleri hedef alıyordu.

Zamanla örgüt, isim ve yapı değişiklikleri geçirdi. 2016’da El Kaide ile bağlarını kopardığını ilan eden grup, ertesi yıl çeşitli Suriyeli gruplarla birleşerek HTŞ adını aldı. 2018'de ise BM tarafından El Nusra’nın devamı olarak yeniden yaptırım listesine eklendi.

HTŞ, Suriye'nin kuzeybatısındaki İdlib bölgesinde fiili yönetimi ele geçirerek burada yerel bir otorite haline geldi. Son yıllarda grup, kendisini daha yerel ve Esad karşıtı bir yapı olarak göstermeye çalıştı.

Washington Enstitüsü’nden Aaron Zelin, “2019–2020 itibarıyla artık klasik anlamda terör değil, savaşlarda görülen türden şiddet eylemlerine yöneldiler,” diyerek HTŞ’nin değişen yapısına dikkat çekti. Zelin ayrıca, El Kaide ve IŞİD’in bile HTŞ’yi artık cihadist olarak görmediğini belirtti.

BM’ye bağlı bir izleme ekibi tarafından hazırlanan son raporda da, Esad sonrası dönemde HTŞ ile El Kaide arasında "etkin bir bağ" tespit edilmediği, ancak örgüt içinde Şaraa ve Hattab’a kıyasla daha radikal görüşlere sahip isimlerin hâlen bulunduğu ifade edildi.

ABD, yakın zamanda HTŞ’yi yabancı terör örgütleri listesinden çıkardı. BM Güvenlik Konseyi’nde konuşan ABD Temsilcisi Vekili Dorothy Shea, “Konsey, Suriye hükümetinin terörle mücadelede başarılı olabilmesi için yaptırımları güncellemeli,” dedi.

Ancak HTŞ'nin BM yaptırım listesinden çıkarılmasında en büyük engel, Çin’in karşıt tutumu. Çin, Suriye ordusuna entegre edilen Uygur kökenli militanlardan ve Türkistan İslam Partisi’nin yeni kurulan Suriye Ulusal Ordusu’ndaki etkisinden endişeli. Bu yapılar, Sincan ve Orta Asya’da İslam devleti kurmayı hedefleyen gruplar arasında yer alıyor.

Uluslararası Kriz Grubu’ndan BM uzmanı Maya Ungar, “Çin, HTŞ’yi kaldırma fikrine baştan sıcak bakmadı. Yaptırımları, Suriye hükümetini Uygurlar konusunda adım atmaya zorlamak için bir koz olarak kullanmak istiyor,” değerlendirmesinde bulundu.

Rusya da HTŞ’nin listeden çıkarılmasını erken bulan ülkeler arasında. Ancak Moskova, Suriye’deki yeni yönetimle temas halinde. Geçtiğimiz hafta, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Esad sonrası dönemde göreve gelen Suriye Dışişleri Bakanı Esad eş-Şeybani ile Moskova’da bir araya geldi. Bu ziyaret, Suriye'den üst düzey bir yetkilinin Esad’ın devrilmesinden bu yana Rusya’ya yaptığı ilk resmi ziyaret olarak kayda geçti.