Irak yarın sandık başında: Sudani koltuğunu koruyacak mı?

Irak'ta sayıları 1 milyonu aşan güvenlik gücü mensupları ile ülke içinde yerinden edilmiş yaklaşık 27 bin kişi parlamento seçimleri için dün erkenden oy kullandı.

Irak İçişleri Bakanlığı, silahlı kuvvetler mensupları için oy verme işleminin dün planlandığı gibi tamamlandığını duyurdu. Seçmen kaydını yaptıran 21 milyon kişinin 1,3 milyonluk kısmını oluşturan askerler, seçim günü olan yarın sandıkların güvenliğinden sorumlu olacak.

Yarın yapılacak ve 329 sandalyeli parlamentonun belirleneceği genel seçimlere, yaklaşık 3'te 1'i kadın olmak üzere 7 bin 740'tan fazla aday katılıyor.

Başbakan Sudani'nin koltuğunu koruması bekleniyor

Parlamento, 2023'te yeniden yürürlüğe koyduğu eski seçim yasasını bu seçimde de uygulayacak. Bu yasanın büyük partilere avantaj sağladığı görüşü yaygın.

2021 seçimlerinde yaklaşık 70 bağımsız aday milletvekili seçilirken, yaklaşan seçimde sadece 75 bağımsız aday yarışıyor.

2022'de İran yanlısı partilerin desteğiyle göreve gelen mevcut Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani, ikinci kez seçilmek için yarışıyor. Ancak Irak'ta hükümet kurma süreci aylar alıyor, çünkü liderler doğrudan seçmen tarafından değil, müzakerelerle belirleniyor. Dolayısıyla Sudani seçimleri kazanırsa bile otomatik olarak tekrar başbakan olmayacak.

Kamu hizmetlerini iyileştirmeye odaklandığını söyleyen ve ilk döneminde ülkede görece istikrarı sağlayan Sudani'nin seçimin ardından güçlü bir blok oluşturarak görevde kalması bekleniyor.

Irak'ta ABD'nin 2003'teki işgalinden bu yana sadece bir başbakan birden fazla dönem koltuğunu koruyabilmişti.

Daha önce İran yanlısı partilerin desteğini alarak göreve gelse de Sudani görevdeyken Tahran ve Washington arasında denge bulmaya çalışan bir politika izledi.

İşgal sonrası Irak'ta gelenek gereği güçlü başbakanlık görevi bir Şii Müslüman'a, parlamento başkanlığı bir Sünni'ye ve büyük ölçüde sembolik olan cumhurbaşkanlığı ise bir Kürt'e veriliyor.

ABD'nin işgali sonrası Şii topluluğu Irak siyasetinde baskın güç haline geldi.

"Irak'ta işler iyi gidiyor"

BM'nin Irak Destek Misyonu Başkanı Muhammed El Hasan, kısa süre önce BM Güvenlik Konseyi'nde yaptığı açıklamada, "Bugünkü Irak, 20 veya hatta 5 yıl öncesiyle aynı değil. Irak bugün daha güvenli, daha istikrarlı ve daha açık" ifadelerini kullandı. İngiltere'nin eski Bağdat Büyükelçisi Jon Wilks de, Eylül başında yazdığı bir makalede, "Güvenlik ve refah trendleri genel olarak olumlu" değerlendirmesini yaptı.

Gallup Enstitüsü'nün son anketlerine göre Iraklıların siyasi ve devlet kurumlarına güveni rekor seviyeye ulaştı: Katılımcıların yüzde 55'i hükümete güvendiğini belirtiyor. Polis, ordu ve adalet sistemi gibi kurumlara güven de hiç olmadığı kadar yüksek.

Peki sandık başına gitmelerinin arefesinde Iraklılar ne düşünüyor?

Bir petrol şirketinde çalışan Hüdeyir El Ali, "Irak hiç olmadığı kadar iyi durumda. Yine de sorunlarımız var. Yollar onarılmalı ve Bağdat'ta çok fazla araç var. Daha fazla bisiklet yoluna ihtiyacımız var" diyor.

"Yolsuzluk eskisi gibi kötü"

Seçmen Mustafa Hüseyin, "Yolsuzluk hâlâ eskisi gibi kötü. Ama gerçekten bir şeyler yapılıyor. Geçenlerde yeni bir plaka almak için arabamı kaydettirmem gerekti ve bunu çevrimiçi yapabildim. Sonra iki adam gelip plakayı evime taktılar. Gerçekten evime geldiler, inanılmaz!" diye konuşuyor.

Benzer deneyimi paylaşan gazeteci İbrahim Ayaş ise, pasaportunu geçmişte olduğunun aksine çok daha rahat aldığını anlatarak, "Artık işler daha iyi gidiyor" diyor. Başbakan Sudani'den duyduğu memnuniyetsizliği dile getiren Hüseyin, "2005'ten beri oy vermedim, çünkü hiçbir şey değişmiyordu. Ama bu sefer yapacağım, bu adam yüzünden" şeklinde konuştu.

Katılımın düşmesi bekleniyor

Bağdat'ta yaşayan siyaset bilimci Sejad Jiyad ise, DW'ye yaptığı açıklamada, "Bir nebze istikrarın sağlanması, insanların mutlaka oy kullanacağı anlamına gelmiyor. Anketlere bakın: Mevcut başbakanın onay oranları yüksek, muhtemelen seçim öncesi tüm başbakanların en yüksek seviyesinde. Ama insanlar oy günü gerçekten ona mı oy verecek? Hatta sandığa gidip gidecekler mi?" sorusunu yöneltiyor.

Siyaset ve güvenlik atmosferine dair iyimser açıklamalara rağmen gözlemciler, katılımın 2021'de kaydedilen yüzde 41'lik rekor düşük seviyenin de altına düşebileceğinden endişeli. Uzmanlar, kayda değer sayıdaki seçmenin "ilgisiz ve yılgın" olduğuna ayrıca siyasi etkisi oldukça yüksek olan Şii din adamı Mükteda Sadr'ın, takipçilerini, "hatalı bir seçim" olarak nitelendirdiği oylamayı boykot etmeye çağırdığına dikkat çekiyor.

Sadr liderliğindeki hareket 2021 seçimlerinde en fazla sandalyeyi kazanmış ancak rakip Şii partilerle hükümet kurma müzakereleri sonuçsuz kalınca sistemi boykot etme kararı almıştı.

Öte yandan seçim öncesinde yolsuzluk ve oy satın alma iddiaları da gündeme geldi ve 848 aday diskalifiye edildi.

Bu yıl Irak'ta toplam 32 milyon seçmenden yalnızca 21 milyonu bilgilerini güncelleyip seçmen kartlarını aldı. Bu sayı, 2021'deki son parlamento seçiminde 24 milyon olmuştu. Ayrıca geçmiş seçimlerin aksine bu kez ülke dışında oy kullanma istasyonları kurulmayacak.(DW)