Kırılgan bir federasyon: Suriye’de DSG entegrasyon anlaşması çökecek mi?

Halep’te geçtiğimiz hafta Suriye güvenlik güçleriyle Kürt çoğunluklu Demokratik Suriye Güçleri (DSG) bağlantılı unsurlar arasında yaşanan çatışmalar, kırılgan barışın çözülmekte olduğuna dair işaretleri güçlendirdi. Gerginlik artarken, taraflar arasındaki müzakereler yaklaşan son tarih öncesinde çıkmaza girdi.

SANA’nın haberine göre, geçen pazartesi sabahı Halep’in Kürt çoğunluklu Eşrefiye semtinin batısındaki Tariq Bin Ziyad Parkı’nda gizemli bir patlama meydana geldi. Patlama, Suriye ordusunun Eşrefiye’den çıkan bir DSG tünelini keşfetmesinin ardından yaşandı.

Bu gelişme, güvenlik güçlerinin sert önlemler almasına neden oldu. Ardından Eşrefiye ve Şeyh Maksud mahallelerindeki Kürt sakinler, mahalleleri çevreleyen kontrol noktalarının kapatılmasını protesto etti.

Günün ilerleyen saatlerinde protestoların silahlı çatışmaya dönüşmesiyle, ağır silahların da kullanıldığı şiddetli çatışmalar çıktı. En az bir Suriye askeri öldü, yedi asker yaralandı.

DSG ise gerilimin, “hükümete bağlı grupların provokasyonlarından” kaynaklandığını ileri sürdü.

Eylül sonunda hükümetin Halep ile DSG kontrolündeki bölgeleri bağlayan yolu kapatması da gerginliği artırmıştı. Bu adım, Deir Hafer kasabasında yoğun çatışmalara yol açmıştı.

Kürt meseleleri uzmanı Wladimir von Wilgenberg, “DSG, Halep’teki kontrol noktalarının kapatılmasını daha geniş çaplı bir operasyonun habercisi olarak görmüş olabilir,” dedi.

Gece yarısına doğru taraflar arasında kuzey ve kuzeydoğuyu kapsayan kapsamlı bir ateşkes ilan edildi. Ancak barış hâlâ son derece kırılgan.

“Süveyda’da ve sahilde ne olduğunu gördük”

Eşrefiye’de yaşayan Mecd (takma ad), çatışmalar sırasında The New Arab haber ajanısna telefonla konuştu:

“Evden ağır silah sesleri duyuyoruz. Çatışmalar evimize 500 metre kadar yakın. Çıkmanın çok tehlikeli olacağını düşünüyorum, burada kalmak en iyisi.”

Birçok sivil mahalleyi terk ederken, Kürt sakinler arasında çatışmanın genişlemesinden büyük endişe hâkimdi. Bir Kürt gazeteci, “Durum kötü. Olaylar hızla gelişiyor ve hükümet ile DSG arasında gerçek bir savaş başlayacak gibi görünüyor,” diye yazdı.

Mart ayında rejim yanlısı bir ayaklanmanın sahil bölgesinde mezhepsel katliamlarla sonuçlanması, temmuzda ise Süveyda’daki Dürzi-Beduin çatışmalarının intikam cinayetlerine dönüşmesi, Halep’teki olaylara da gölge düşürdü.

Mecd, “Süveyda’da ve sahilde neler olduğunu gördük. Ben Afrin’den yerinden edilmiş bir Kürdüm; kimliğinden dolayı hedef alınmanın ne olduğunu biliyorum,” dedi.

2018’de Türkiye’nin Afrin’e düzenlediği operasyon sonrası yüz binlerce Kürt yerinden edilmişti.

Ateşkesin ardından Halep’te çatışmalar durdu, ancak hayat normale dönmedi. “Ekmek yok, yiyecek az. Hâlâ kuşatma altındayız,” dedi Mecd.

Halep’teki durum

Halep’in Eşrefiye ve Şeyh Maksud mahalleleri, DSG’nin kuzeydoğu dışındaki tek kontrol alanları.

Nisan ayında hükümet ile DSG’ye bağlı Yerel Sivil Meclis arasında yapılan anlaşma, mahallelerin “özel güvenlik, idari ve hizmet statüsünü” tanımıştı. DSG, askeri birliklerini çekmeyi kabul etmişti, ancak iç güvenlik güçleri Asayiş bölgede kalacaktı.

Araştırmacı Alexander McKeever, “Halep’te kaç savaşçı ve ne kadar ağır silah kaldığı belirsiz,” diyor. “Ancak bazı savaşçıların Asayiş bünyesine aktarıldığı tahmin ediliyor.”

McKeever’a göre bu mahalleler, DSG açısından “sembolik değer” taşıyor: “Bu bölgeler, savaşın başından beri kontrollerinde kaldı. Bu yüzden kolay kolay vazgeçmeleri zor.”

ABD devreye girdi

Pazartesi sabahı, DSG Genel Komutanı Mazlum Abdi, ABD özel temsilcisi Tom Barrack eşliğinde Şam’a gitti ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara ile görüştü. Bu, 10 Mart entegrasyon anlaşmasından sonra yapılan ikinci görüşmeydi.

Uzmanlara göre, ateşkesin hızla sağlanmasında ABD ve Fransa’nın sert diplomatik baskısı etkili oldu. Ancak birkaç gün sonra, Halep’in doğusundaki Teşrin Barajı yakınlarında taraflar yeniden çatıştı.

ABD’nin, DSG ile Şam arasındaki yeni bir savaşı önlemekte kararlı olduğu belirtiliyor.

McKeever, Washington’ın stratejisinin “IŞİD tutuklularına çözüm bulmak ve ABD’nin güvenli çekilmesini sağlamak” olduğunu söylüyor, ancak bu stratejinin “tutarsız ve günübirlik” ilerlediğini de ekliyor.

Müzakerelerde tıkanma

10 Mart’ta imzalanan entegrasyon anlaşması, o dönem el-Şara için önemli bir siyasi başarıydı. Ancak son altı ayda müzakereler yavaş ve şeffaflıktan uzak ilerledi.

Temmuz’daki Süveyda krizi sonrası gerginlik arttı. 8 Ağustos’ta Dürzi lider Hikmet el-Hicri, Haseke’de DSG’nin ev sahipliğindeki konferansta konuşunca hükümet tepki gösterdi ve Paris müzakere süreci askıya alındı.

Yıl sonu olarak belirlenen entegrasyon takviminin yaklaşması, yeni bir çatışma korkusunu artırıyor.

McKeever, “DSG, sisteminden vazgeçmeyi 10 bin şehidin fedakarlığını boşa çıkarmak olarak görüyor,” diyor. “Ne eski rejime, ne Rusya’ya, ne Türkiye’ye boyun eğdiler. ABD çekilmedikçe bunu da yapmazlar.”

Yeni bir savaş mı, kırılgan barış mı?

DSG lideri Mazlum Abdi, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada Şam’la “ön anlaşmaya” vardıklarını duyurdu, ancak “yerel özerklik” konusunda anlaşmazlıkların sürdüğünü belirtti.

DSG’nin açıklamasına göre, örgütün 100 bin civarında savaşçısı bulunuyor — çoğu IŞİD’e karşı savaşta deneyim kazanmış ve ABD tarafından donatılmış durumda.

Uzmanlara göre, Türkiye’nin hava desteğiyle Şam sonunda kazanabilir, ancak bu uzun, kanlı bir süreç olur ve rejimin bölgeyi yönetme kapasitesi tartışmalıdır.

Cumhurbaşkanı Şara, Türkiye’nin kuzeydoğuya askeri müdahalesini önlediğini söylemişti, ancak son açıklamalarında “Zaman tükeniyor, Türkiye mevcut durumu kabul etmeyecek” dedi.

Afrin’den kaçan Mecd gibi siviller için ise tek dilek basit:

“Artık savaşın bittiğini düşünmüştük. Normal bir hayat yaşamak istiyorduk. Ama Suriye’de ne olacağını asla bilemezsin.”