Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Bagok Dağı eteklerinde olan Arbo Köyü, Osmanlılardan günümüze kadar 3 kez boşaltıldı ve yüzlerce kişi katledildi. Köyde bulunan 7 kilisenin en büyüğü olan Mor Dimet’in altındaki sığınakta yüzlerce insan kafatası ve kemik ortaya çıktı. Bugüne kadar hiç kimsenin içeri girmesine ve çekim yapmasına izin verilmeyen kilisenin sığınağına ilk kez Mezopotamya Ajansı girdi.
Kilisenin altında küçük bir demir kapıdan içeri girilerek, eni yarım metre boyu da en fazla birbuçuk metre olan dar bir gizli geçitten geçilerek, sığına gidiliyor. Kapkaranlık sığınakta tüyler ürpertici bir görüntü bulunuyor. Telefon flaşlarıyla aydınlatılan sığınakta ışığın değdiği her noktada insanlara ait çok sayıda kemik ve kafatası göze çarpıyor. Dört beş metrelik sığınağın her bir tarafında içe bükülmüş küçük bölmeler bulunuyor ve her bir bölmede üst üste yığılmış insan kemikleri görülüyor.
Kemiklerin hangi döneme ve kimlere ait olduğuna dair net bilgilere ulaşılmazken, bölge halkı dilden dile günümüze kadar gelen bir gerçekliğe işaret ediyor. Katliamdan kaçan insanların bu sığınağa saklandığını ve burada topluca katledildiği bilgisini paylaşıyor. Çoğunluğu çocuk ve kadınlara ait olduğu belirtilen kafatası ve kemiklerin, Seyfo Katliamı’ndan kalma olduğunu söyleyenler de az değil. Bugüne kadar kemiklerin olduğu kilisede herhangi bir çalışma, inceleme ve araştırma yapılmadı. Süryani olan köylüler ise, katliam ve göçertilme korkusuyla bu durumun kimseler tarafından bilinmesini, duyulmasını ve görülmesini istemiyor.
Köy 3 kez boşaltıldı Arbo Köyü’nde, 1914-1920 yılları arasında yaşanan Sayfo Katliamı öncesi 900 hane bulunuyordu. Ancak katliam sonrası köy boşaltıldı, burada yaşayanlar ise sürüldü. Sonraki süreçte de benzer bir kaderi yaşadı. Arbo Köyü en son 1990’lı yıllarda “güvenlik” gerekçesiyle 3’üncü kez boşaltıldı.
Her boşaltma ve saldırı sonrası kiliseler ve diğer yapılar büyük zarar gördü. Köy, 2001 yılına kadar boş kaldı. Avrupa ülkelerine göç eden Süryaniler, 2001 sonrası köyü yeniden inşa etmeye başladı. Yıllar içinde 20’e yakın ev inşa edildi.
Seyfo Katliamı
Birinci Dünya Savaşı sırasında İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) eliyle Mezopotamya’nın kadim haklarından olan Hıristiyanlara dönük girişilen katliamlardan Süryaniler de nasibini aldı. 1915 yılında binlerce Süryani yurttaş öldürülürken, binlercesi ise topraklarından göçe zorlandı. Yaşananlar, tarihe “Kılıç” anlamına gelen “Sayfo Katliamı” olarak geçti. Süryaniler ile birlikte Keldani, Asuri ve Arami halkları da bu katliamda hedefe konuldu. 1915-1915-1924 yılları arasında Süryani halkına yönelik yapılan Seyfo Katliamında 300 bine yakın Süryani katledildi.
