Suudi Arabistan’ın yeni savaş uçağı arayışı: F-35 hayali, F-16 gerçeği mi?

ABD Başkanı Donald Trump’ın 2017 yılında Suudi Arabistan’a yaptığı devlet ziyareti sırasında gündeme gelen F-35 savaş uçağı satışı, Washington’un temkinli tutumu nedeniyle askıda kalmış durumda. Trump yönetimi her ne kadar “tarihin en büyük savunma anlaşması”nı imzaladığını duyurmuş olsa da, Beyaz Saray’ın yayımladığı resmi metinlerde F-35’ten doğrudan bahsedilmedi. Belgelerde yalnızca “hava kuvvetlerinin modernizasyonu” ve “hava ve füze savunması” ifadeleri yer aldı.

Bugün itibarıyla Orta Doğu’da F-35 filosuna sahip tek ülke İsrail. Tel Aviv, 75 adet uçağın tamamının teslimi tamamlandığında bölgedeki mutlak hava üstünlüğünü sürdürmeyi hedefliyor. ABD yasaları gereği Washington, İsrail’in “niteliksel askeri üstünlüğünü” korumakla yükümlü. Bu durum, Riyad’a F-35 satışını siyasi ve hukuki açıdan karmaşık hale getiriyor.

Washington’un alternatifi: F-16 Viper

Amerikan basınına yansıyan haberlere göre, Senatör Lindsey Graham ve Trump’ın Ulusal Güvenlik Konseyi üyeleri, Suudi Arabistan’a beşinci nesil F-35 yerine modernize edilmiş dördüncü nesil F-16 Viper (Block 70/72) satışını gündeme getirdi.
Ancak uzmanlara göre Riyad’ın hâlihazırda sahip olduğu 4.5 nesil F-15SA ve Eurofighter Typhoon uçakları göz önüne alındığında, F-16 alımı askeri açıdan sınırlı bir katkı sağlayabilir.

RANE analiz şirketinden Orta Doğu uzmanı Ryan Bohl, “Riyad elbette F-35’i tercih ederdi. Ancak modern F-16’lar da İran ve Husilere karşı caydırıcılık açısından fayda sağlayabilir,” değerlendirmesinde bulundu.
Askeri havacılık yazarı Sebastien Roblin ise, “Suudi Arabistan zaten daha uzun menzilli F-15’lere sahip. F-16 alımı, ancak maliyetleri düşürmek istiyorsa anlamlı olur,” yorumunu yaptı.

Teknoloji transferi ve yerli üretim ihtimali

Riyad, son yıllarda savunma sanayisinde yerlileşme hedefi doğrultusunda teknoloji transferine dayalı ortak üretim anlaşmalarına önem veriyor.
Savunma uzmanı Federico Borsari’ye göre, “Eğer ABD F-16’ların üretiminde teknoloji transferi ve ortak montaj imkânı sunarsa, bu Suudi mühendisler için ileri teknoloji savaş uçağı projelerinde temel bir öğrenme süreci yaratabilir.”
Borsari, bununla birlikte F-16’nın yalnız başına altıncı nesil savaş uçağı programlarına katılım için yeterli deneyim sağlamayacağını vurguladı.

Altıncı nesil hedefleri

Suudi Arabistan, İngiltere, İtalya ve Japonya’nın ortak geliştirdiği altıncı nesil savaş uçağı projesi Global Combat Air Programme (GCAP)’a katılmak için de girişimlerde bulunuyor.
Riyad’ın bu programa yalnızca finansman değil, mühendislik katkısı da sunmak istediği biliniyor. Bu kapsamda F-16 gibi ara projeler, Suudi savunma sanayisine üretim ve tasarım alanında “ara basamak” işlevi görebilir.

F-35 satışı, ABD’nin İsrail’e yönelik yasal yükümlülükleri nedeniyle kısa vadede olası görünmüyor. Ancak Washington, F-16’ların modern varyantlarını teknoloji paylaşımı karşılığında Riyad’a sunarak hem ekonomik hem de stratejik bir denge formülü arıyor.
Suudi Arabistan’ın bu teklifi kabul edip etmeyeceği ise, prestij ve stratejik özerklik arasındaki tercihini nasıl yapacağına bağlı olacak.