İran ile Avrupa Üçlüsü Arasındaki Nükleer Görüşmeler İstanbul'da Başladı

İran ile Almanya, İngiltere ve Fransa arasındaki nükleer görüşmeleri bugün İstanbul'daki İran Büyükelçiliği'nde başladı.

Görüşmelerden bir gün önce 24 Temmuz Perşembe günü İran devlet televizyonuna konuşan Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, uranyum zenginleştirme haklarından vazgeçmeyeceklerini belirtti.

Arakçi, İran'ın nükleer programıyla ilgili endişeleri olabilecek ülkeleri rahatlatmak için her zaman makul bir şekilde ilerletmeye istekli olduğunu ekledi.

Bu sabahki toplantılara katılacağını açıklayan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi de ülkesinin üç ön koşulu olduğunu belirtti.

Bakan yardımcısı bunları şöyle sıraladı:

ABD'nin İran'ın güvenini kazanması, müzakereleri askeri harekat gibi gizli gündemler için kullanmaması ve zenginleştirme de dahil olmak üzere Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması kapsamındaki haklarını tanıması.

Tetik mekanizmasının etkinleştirilmesi 'geçersiz ve gayrimeşrudur'

İran, 2015'te imzalanan nükleer anlaşmayla kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının geri getirilmesini sağlayabilecek "tetik mekanizması (snapback)" adı verilen maddenin, Avrupa ülkeleri tarafından işletilmesinden endişe ediyor.

Abbas Arakçi, 21 Temmuz'da BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Güvenlik Konseyi'ne gönderdiği bir mektupta, üç Avrupa ülkesinin tetik mekanizmasını etkinleştirme girişiminin "geçersiz ve gayrimeşru" olduğunu iddia etti.

İsrail'in İran'la 12 günlük savaşı sırasında Avrupa ülkelerinin tutumuna atıfta bulunan Arakçi, bu üç ülkenin "kendilerinin de uymadığı bir kararı kötüye kullanarak BM Güvenlik Konseyi'nin güvenilirliğini zedelemelerine izin verilmemesi gerektiğini" söyledi.

Fransa, İngiltere ve Almanya, Avrupa Birliği Dış Politika Yüksek Temsilcisi ile birlikte, İran'ı, Ağustos ayı sonuna kadar somut bir adım atılmazsa tetik mekanizmasını etkinleştirecekleri konusunda uyarmıştı.

Üç ülke, İran ve İsrail arasında karşılıklı hava saldırılarının ardından ilk kez iki gün önce Arakçi ile görüşerek Tahran'ı nükleer görüşmeleri derhal yeniden başlatmaya çağırmıştı.

İranlı bakan görüşmenin ardından sosyal medya platformu X'ten yaptığı açıklamada, "yeni bir müzakere turunun ancak karşı taraf, karşılıklı çıkarlara dayalı adil ve dengeli bir nükleer anlaşmaya varmaya hazır olduğunda mümkün olduğunu" vurguladığını belirtti.

Arakçi ayrıca, Avrupa Birliği ve üç Avrupa ülkesinin bir rol oynamak istiyorlarsa, "modası geçmiş tehdit politikalarından vazgeçmeleri gerektiğini" de belirtti.

Tetik mekanizması ne anlama geliyor?

İran ile BM Güvenlik Konseyinin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında 2015'te yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer faaliyetlerinin sınırlandırıldığı bir anlaşma imzalanmıştı.

Bu anlaşma kapsamında öngörülen uyuşmazlık çözüm mekanizmasında, BM Güvenlik Konseyi daimi üyelerinin İran'ın taahhütlerini yerine getirmemesi durumunda, askıya alınan yaptırımları yeniden yürürlüğe koymaları mümkün.

Buna göre, tetik mekanizması etkinleştirildikten sonra Güvenlik Konseyi daimi üyelerinden hiçbiri, İran'a yaptırımların geri getirilmesini engelleyecek bir karar taslağını veto edemiyor.

Bir ülke veto hakkını kullanırsa, yaptırımların askıya alınmasının devamını fiilen veto etmiş oluyor; bu da İran'a karşı tüm Güvenlik Konseyi kararlarının derhal geri dönmesi anlamına geliyor.

Tetik mekanizması 18 Ekim 2025'te sona eriyor.

İsrail-İran savaşından önce Tahran ve Washington arasında Umman'ın arabuluculuğunda beş tur nükleer görüşme gerçekleştirmişti ama bir anlaşmaya varılamamıştı.(BBC)