'32 kilometrelik yol' için 100 yıllık plan: ABD Kafkasya’da ne arıyor?

ABD'nin Kafkasya diplomasisi Türkiye’nin etkisi ve Körfez sermayesiyle şekilleniyor.

ABD Başkanı Donald Trump, Azerbaycan ile Ermenistan arasında tarihi bir barış anlaşmasına öncülük etmeye çalışıyor. Trump yönetimi, uzun süredir ABD dış politikasının dışında kalan Güney Kafkasya'da diplomatik etkisini artırmak istiyor.

Mayıs ayında Trump’ın Orta Doğu özel temsilcisi milyarder Steve Witkoff, Azerbaycan ve Ermenistan'ın barış anlaşmasının ardından Abraham Anlaşmaları'na katılabileceklerini söyledi. Bu anlaşmalar, İsrail ile BAE, Bahreyn ve Fas arasında 2020’de imzalanan normalleşme anlaşmalarıydı ve Trump'ın dış politikasında önemli bir yer tutuyordu.

Temmuz ayında ise Trump’ın yakın dostu ve büyükelçisi Tom Barrack, Ermenistan’ın İran sınırında yer alan stratejik bir koridoru 100 yıllığına kiralamaya ABD’nin hazır olduğunu duyurdu. Bu koridor, Azerbaycan’ın Nahçıvan’la kara bağlantısı kurmasını ve Türkiye'ye ulaşmasını sağlayacak olan Zengezur Koridoru olarak biliniyor.

ABD, Güney Kafkasya'da Türkiye ile İşbirliği Peşinde

Bölgedeki güç dengeleri değişiyor. Rusya, Ukrayna savaşına odaklanmış durumda ve 2023’te Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’ı kısa sürede ele geçirmesiyle güvenilirliğini kaybetti. İran ise İsrail’le yaşadığı 12 günlük çatışmanın ardından bölgedeki etkisini yeniden kurmaya çalışıyor.

Bu boşlukta Türkiye'nin bölgesel gücü artıyor. Trump yönetimi, Ankara’yı Güney Kafkasya’daki yeni güç merkezi olarak görüyor. Barrack’ın aktif rolü, Washington’un Türkiye ile işbirliği stratejisinin bir yansıması.

Trump, sosyal medyada Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in kendisine barışı sağlama çabası için teşekkür ettiği paylaşımı yayımladı. Aliyev, Trump’ın "temel değerlerini" övdü ve bunların Azerbaycan’ınkilerle örtüştüğünü belirtti.

Zengezur Koridoru: Fırsat mı Tehdit mi?

ABD’nin koridoru kiralama önerisi, Trump’ın çatışma bölgelerinde ekonomik anlaşmalar yoluyla çözüm üretme yaklaşımının bir örneği. Ancak bu tür planlar daha önce Gazze ve Ukrayna gibi yerlerde tartışmalı sonuçlar doğurdu.

Zengezur Koridoru’nun kontrolü, İran için büyük önem taşıyor. Şu anda Nahçıvan’a giden Azerbaycan kamyonları İran’dan geçmek zorunda. Koridorun açılması, İran’ın bu üzerindeki baskı gücünü kaybetmesine neden olabilir. İran ayrıca, bölgede İsrail ve ABD'nin artan varlığını kuşatma olarak görebilir.

Ermenistan'da ise plan tepkiyle karşılandı. 100 yıllık kiralama fikrinin ülke anayasasına aykırı olduğu belirtiliyor. Başbakan Nikol Paşinyan, ABD’nin öneriler sunduğunu doğruladı ancak ülke içindeki kilise ve Rusya yanlısı muhalefetten büyük baskı altında.

Bölgesel Rekabet ve Çin Faktörü

ABD’nin barış planı Körfez ülkeleriyle ekonomik bağları da kapsıyor. BAE’nin devlete ait enerji şirketi Masdar, Ermenistan’daki en büyük güneş enerjisi santralini inşa ediyor; Azerbaycan’da ise şimdiden aktif durumda. Bu yatırımlar, ABD'nin bölgeye yönelik ekonomik hamleleri için fırsat olarak görülüyor.

Ancak Ermenistan geçen hafta Şanghay İşbirliği Örgütü'ne (SCO) başvurarak Çin ve Rusya ile daha yakın işbirliği sinyali verdi. Bu da ABD'nin bölgedeki etkisini artırma çabalarına rakip oluşturuyor.

Son olarak Barrack, Zengezur Koridoru için şunları söyledi:

“32 kilometrelik bir yol için on yıldır tartışıyorlar. ABD gelir, der ki: 'Tamam, biz devralalım. 100 yıllık bir kiralama yapalım, herkes kullansın.’”