Kürdistan seçimleri ardından olası senaryolar

KDP ve YNK arasındaki hükümet kurma sürecinin uzaması, Güney Kürdistan'a yönelik Bağdat, Tahran ve Ankara’nın müdahalelerini artırma riskini beraberinde getiriyor. YNK'nin, KDP'den bölge başkanlığı veya başbakanlık gibi önemli pozisyonlardan vazgeçme talebi, iç çekişmeleri derinleştirebilir. Siyasi belirsizliğin uzun süre devam etmesi, İsrail ve İran arasındaki olası bir bölgesel savaş, Güney Kürdistan’ı hükümetsiz yakalayabilir. Kürdistan Bölgesi Yönetimi, iç anlaşmazlıklar ve dış baskılar nedeniyle karar almada büyük zorluklar yaşayabilir ve ciddi risklerle karşılaşabilir.

Çetin Çeko

22.10.2024, Sal | 11:42

Kürdistan seçimleri ardından olası senaryolar
Makaleyi Paylaş

Irak Kürdistan Bölgesi'nde 20 Ekim 2024'te gerçekleştirilen parlamento seçimleri, siyasi çekişmelerin ve yasal süreçlerin gölgesinde gerçekleşti. Seçimlere giden süreçte, Irak Federal Yüksek Mahkemesinin aldığı kararlar, bölgedeki siyasi dengeleri önemli ölçüde etkiledi.

Seçim yasasındaki değişiklikler, Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (YNK) açtığı davadan kaynaklandı. YNK'nin söz konusu davayı açmasındaki amaç, hükümette KDP ile YNK arasında bir koalisyon olmasına karşın, KDP'nin 10 azınlık ve dini gruplara mensup milletvekilinin desteğini alarak parlamentodaki oylamalarda YNK'ye karşı üstünlük sağlamasıydı.

Federal Yüksek Mahkeme, Kürdistan Bölgesi Parlamentosu'nda etnik ve dini azınlıklara ayrılan 11 sandalyenin tamamının anayasaya aykırı olduğuna karar verdi ve milletvekili sayısını 110'dan 100'e düşürdü.

Mahkeme, daha da ileri giderek, seçimlerin denetimini Kürdistan Seçim Komisyonu'ndan alarak Irak Yüksek Seçim Komisyonuna devretti. Ayrıca seçim bölgesini Duhok, Erbil, Süleymaniye ve Halepçe olarak dörde böldü. Söz konusu düzenlemeler, Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) parlamentodaki gücünü azaltmaya yönelik, YNK ve Bağdat'ın ortak girişimiydi.

KDP, azınlıklara ve dini gruplara ayrılan 10 sandalyenin iptal edilmesini protesto ederek seçimlere katılmayacağını açıkladı. Daha sonra Federal Yüksek Mahkeme kararını değiştirdi ve azınlıklara ve dini gruplara ayrılan kotayı 5'e indirdi ve bu 5 sandalyeyi bölgelere böldü. Bu karar değişikliği ardından KDP, seçimlere katılma kararı aldı.

20 Ekim'de gerçekleştirilen Kürdistan Bölgesi Parlamento Seçimlerine %72 oranında katılım sağlandı. Bu oran, 2018 seçimlerindeki %60'lık katılıma göre artış gösterdi. Bu seçimlerde iki önemli çağrı öne çıktı: Halkın oy kullanmaya teşvik edilmesi ve seçimlerin demokratik, özgür ve adil bir şekilde yürütülmesi. Bu çağrılar, partiler ile uluslararası kurum ve gözlemciler tarafından yapıldı.

İlk çağrının amacına ulaştığı söylenebilir. Ekonomik, askeri ve medya alanında geniş olanaklara sahip KDP ve YNK'ye karşı, muhalefet açısından seçimlerin tam anlamıyla adil ve eşit koşullarda gerçekleştiğini söyleyemeyiz. Buna rağmen, şu ana kadar seçim sonuçlarına ilişkin partilerden ve kurumlardan ciddi bir itiraz gelmedi.

Seçim Sonuçları
Bu makalenin kaleme alındığında resmi olmayan seçim sonuçlarına göre KDP oyların %38.76, YNK %19.55, Yeni Nesil Hareketi ise %13.94’nü aldı. Bu sonuçlara göre parlamentodaki sandalye dağılımı, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP): 39, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB): 23, Yeni Nesil Hareketi: 15, Kürdistan İslam Birliği: 7, Helwest Hareketi: 4, Kürdistan Adalet Grubu: 3, Halk Cephesi: 2, Goran Hareketi: 1, Kürdistan Bölgesi İttifakı: 1 milletvekilliği elde etti.

2018'de KDP'nin 45 olan milletvekili sayısı resmi olmayan sonuçlara göre 39'a düştü. Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (YNK) ise 21'den 23'ye yükseldi.

Partilerin Durumu
18 Aralık 2023'te gerçekleşen Irak Vilayet Seçimleri, Kürdistan'dan koparılan illerde de yapıldı. YNK, "tartışmalı" olarak nitelendirilen Kerkük, Ninova (Musul), Diyala ve Selahaddin vilayetlerinde sandalye kazanan tek Kürdistanlı parti oldu. KDP ise Kerkük vilayet meclisinde iki, Ninova'da dört olmak üzere toplam altı sandalye kazanırken, Selahaddin ve Diyala'da sandalye kazanamadı.

KDP'nin Irak Vilayet Seçimlerindeki düşük performansının, Kürdistan Parlamento Seçimlerinde de devam edeceği kanaati birçok çevrede yaygındı. Bu seçimde KDP'nin en fazla 35 milletvekili çıkarabileceği yorumları yapılıyordu.

Parlamentodaki sandalye sayısının 110'dan 100'e düşürülmesi, Kürdistan'ın dört seçim bölgesine ayrılması ve iktidar partisi olması vesilesiyle yıpranma payı da göz önüne alındığında, KDP’nin milletvekili sayısı 45'ten 39'a düştü. YNK’nin seçim sistemindeki KDP aleyhine değişiklik planı bir ölçüde başarılı oldu.

YNK’nin kalesi olarak bilinen Süleymaniye’de seçime katılım oranı %65’te kaldı. Bu oran, diğer bölgelere göre en düşük rakamdır. Bunun nedeni, YNK’nin Mele Bextiyar ve benzeri muhalif kadro ve çevrelerin sandığa gitmeyerek, bir nevi gizli seçim boykotu yapmış olma ihtimali, bu durumun temel nedenlerinden biri olarak gösterilebilir.

Kürdistan Parlamentosu seçimlerinden bir gün önce Peşmerge ve güvenlik güçleri oy kullandı. Yüksek Seçim Kurulu'nun açıkladığı verilere göre, Süleymaniye'de 56.645 güvenlik görevlisi oy kullandı. Bu oylardan 16.100'ü iptal edildi, yani kullanılan oyların %28,45'i geçersiz sayıldı. Bu durumu da Peşmerge ve güvenlik güçleri arasında gizli boykotun işareti olarak değerlendirmek mümkündür.

KDP ve YNK'nın iktidar partileri olmasına rağmen, YNK her zaman muhalefette ve iktidar mücadelesi verir gibi göründü. Bunun başlıca nedeni, parlamentoda güçlü muhalif partilerin bulunmaması ve Goran deneyiminin yarattığı olumsuz tecrübe ve boşluktur.

Goran Hareketi, yolsuzlukla mücadele, Peşmerge ve güvenlik güçlerinin birleştirilmesi gibi vaatlerde bulunmuştu. 2009 seçimlerinde Goran Hareketi 24 milletvekilliği kazanarak ikinci parti oldu. KDP 38 milletvekilliği kazanarak birinci, YNK ise 18 milletvekilliği kazanarak üçüncü sıraya geriledi. Ancak iktidar ortağı olduktan sonra Goran, vaatlerinin tersine bir siyaset izledi ve 2021 Irak parlamento seçimlerinde federal düzeyde tamamen silindi. Bu durum, Kürdistan Bölgesindeki muhalif siyaset için kötü bir deneyim oldu ve birçok seçmenin umutlarını kırdı.

Bu seçimlerde üçüncü gelen Yeni Nesil Hareketi, 2018 seçimlerinde 4 olan milletvekili sayısını resmi olmayan sonuçlara göre 15'e çıkardı ve milletvekili sayısını en çok artıran parti oldu. Yeni Nesil Hareketi’nin elde ettiği başarı, 2018'de 12 sandalye kazanan Goran’ın yerini alması anlamında dikkat çekici bir gelişmedir.

Yeni Nesil, 2018'in başlarında iş insanı ve aynı zamanda TV kanalı NRT'nin sahibi Shaswar Abdulwahid tarafından kurulmuş popülist bir partidir. Shaswar Abdulwahid 2017 bağımsızlık referandumunda, bağımsızlığın nihai hedef olduğunu belirtmek ile birlikte, referandumun zamanlamasının yanlış olduğunu savunarak "Şimdilik Hayır!" kampanyası başlatmıştı.

Hem iktidar hem de muhalefetteki diğer partilerle iş birliği yapmaktan kaçınan Yeni Nesil, diğer partiler tarafından da benzer bir tavırla karşılanıyor. Yeni Nesil, 2018 bölgesel ve 2021 federal seçimlerinde ciddi bir başarı gösteremedi. Bu seçimde Goran'dan desteğini çeken seçmenler ile genç nesil seçmenlerden oy alan Yeni Nesil Hareketi'nin, 2024 seçimlerinden sonra da popülist siyasetine devam edeceği öngörülüyor.

Olası Senaryolar
KDP ve YNK arasındaki hükümet kurma sürecinin uzaması, Bağdat, Tahran ve Ankara'nın Güney Kürdistan'a olan müdahalelerini artırabilir. Bu durum, Bağdat'ın Kürdistan Bölgesi kurumlarının yetkilerini devralarak, Kürdistan’da Bağdat’ın merkezi otoritesini güçlendirmesine yol açabilir.

YNK, KDP'den bölge başkanlığı veya başbakanlık gibi önemli pozisyonlardan vazgeçmesini talep edebilir.

 Bu iç çekişmeler, İsrail ve İran arasında olası bir bölgesel savaşa Güney Kürdistan'ın hükümetsiz yakalanması, Kürdistan Bölge Yönetimini karar almada zorluklar ve risklerle karşı karşıya bırakabilir.

Aynı zamanda Rojava, Doğu ve Kuzey Kürdistan’daki mücadele ve kazanımları olumsuz yönde etkileyebilir.

Yolsuzlukla mücadele, Peşmerge güçlerinin birleştirilmesi ve ekonomik reformlar gibi hayati konulardaki ilerlemeler de bu süreçte durabilir. Böyle bir senaryo, Kürdistan'ın siyasi, ekonomik ve güvenlik alanlarında istikrarını ciddi şekilde sarsabilir.

Olumsuz sonuçlardan kaçınmak için parlamentodaki tüm taraflar, parti çıkarlarını bir kenara bırakarak, Kürdistan’ın geleceği adına ortak bir zeminde buluşmalı ve hükümet bir an önce kurulmalıdır.

X: @cetin_ceko

 

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
4347 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:22:44:36

Çetin Çeko

Yazarın Önceki Yazıları

Trump'ın İkinci Döneminde Kürt Politikası: İsrail mi, Türkiye mi? Netanyahu'nun İran’da rejim değişikliği vaadi, bölgede Kürt sorununun seyrini değiştirebilir mi? Güney Kürdistan’da Türk Askeri Varlığından PKK’nin Yanı Sıra KDP ve KYB de Sorumludur Futbol sahasında birleşen Kürt siyasetçiler Demirtaş ve arkadaşları ‘Türklük Sözleşmesi’ni ihlalden ceza aldılar ABD’nin İran siyasetinin Ortadoğu ve Kürtlere etkileri ‘Konuş! Sen nerelisin?’ KDP’nin Seçim Boykotu ve Irak Federal Kurumlarından Çekilme Olasılığı ABD’nin Irak’ı Terk Etmesi Durumunda Kürdistan’ın Ödeyeceği Bedel! KDP merkezinin bulunduğu Pirmam'a saldırı ne anlama geliyor? Irak Vilayet Seçimleri; Kürdistanlı güçler birlik olmazsa 'tartışmalı' bölgeler geri alınamaz! Jerusalem Post: ABD, PJAK’ı ‘terör’ listesinden çıkarmalı Peşmerge’nin ordulaşmasında fırsatlar ve engeller Macron'un Korsika’ya 'tam özerklik' vaadi Kürtler için neden önemli? ABD, Peşmerge'ye yardımı keseriz uyarısında bulundu! Kürdistan petrolünün Bağdat’ın kontrolüne geçmesinden Batı sorumludur! Gazeteci ve yazar Abit Gürses Stockholm’de anıldı 14 Mayıs seçimleri Kürt karşıtlığı üzerine kurgulandı! Güney Kürdistan’da seçimler neden zamanında yapılmıyor? HDP, savunduğu yanlış ve şaşı tarih anlayışıyla yüzleşmelidir. Olası yeni iktidarın Kürt sorununa bakışı, Güney ve Rojava Kürdistanı’na yaklaşımı 'Demokrasi' treninin son vagonu Kürtler! HDP ve 'Kürdistan seçim ittifakı' Roboski saldırısı istihbaratını ABD verdi, Türk F16’ları da vurdu! KYB, Erbil’de üst düzey terörle mücadele görevlisini öldürmekle suçlanıyor! Doğu Kürdistan ve İran’dan çıkaracağımız dersler Kürdistan tarihi, fırsatları yakalamanın ardından kaybetmenin tarihi olmamalıdır! Olası Ankara-Şam yakınlaşmasında Rojava Kürtleri kazanımlarını nasıl koruyabilir? İsveç ve Finlandiya’nın olası NATO üyeliğine sadece Kürt penceresinden bakmak yeterli mi? Erdoğan, NATO krizi ile Kürt sorununu uluslararası platforma taşıdı Abit Gürses’in anısına! Güney Kürdistan doğalgaz projesi yeni bir müzakere süreci başlatır mı? Biden, KDP ve KYB’yi uyardı! Güney Kürdistan’da ifade ve basın özgürlüğü ihlalleri Dava adamı Şerafettin Kaya Bağdat, Kürdistan’ın federal statüsünü sorguluyor Çin, Kürt dosyasını açtı! Türkiye-İsrail yakınlaşması Kudüs’ün Kürt siyasetini nasıl etkiler Türkiye'nin ABD ve Rusya’ya Kobani rüşveti Bir sessizlik tarihi: Mele Mustafa Barzani’nin İsrail ziyaretleri Dünya’nın ilk kadın hahamı Kürdistanlı Osnat Barzani Batı, Güney Kürdistan’ın demokrasi notunu düşürdü! Geçmişle yüzleşmek, tartışma kültürü ve üslubu üzerine Kürdistan petrolünü dünyaya pazarlayan Pakistanlı Murtaza Lakhani 'Kürt Hâkim' kurşunla değil, iğneyle katledildi! ABD, Taliban ile olası barışı, Kürt sorununda Türkiye’ye emsal mi gösterecek? T.C Kürtçeyi yasaklamak için bütün devletlerin ikinci resmi dillerini yasakladı! Güney Kürdistan’da yolsuzluk ve kayıt dışı ekonomi! İsrail’in Rojava Kürdistanı siyaseti İbrahim Barış Anlaşması ve Kürdistan'a etkisi Rusya’nın Kürt kartı, kimin lehine kimin aleyhine? Rusya, S-400 alımı karşılığında Afrin'i Türkiye’ye mi verdi? KDP ve PKK düşmanlığı kime ne kazandırır? Rojava Kürtleri; birlikte başarıp tarih yazabilecekler mi? PYD-ENKS Anlaşmazlığında KDP-KYB Barış Süreci TC’nin Kürt ‘Afları’ Xelîl Ağa, İsmail Beşikçi, Fikret Otyam ve Can Yücel Erdoğan, Enver Paşa ve İttihat Terakki’nin ayak izinden gidiyor ABD, İran, Irak üçgeninde Kürtler Irak’ı Bu Kez Kürtler Değil, Araplar Parçalayabilir Erdoğan’ın Kobani planı Rojava Kürtleri, hem aranan hem de terk edilen aktör oldular 'Barış Koridoru' yazılır, işgal okunur Seçimin bir diğer kaybedeni Öcalan oldu! Olası Basra federasyonu ve Kürdistan’a etkisi Yabancı Gözüyle 'Kürdistanilik' Türkiye modeli güvenli bölge: Kuzuyu kurda emanet etmek ABD’nin Suriye siyasetinde Kürtler ve Türkiye Suriye, siyasi süreç ve Kürtlerin temsili Kürt seçmen davranışı ve 24 Haziran Geçmişi Hatırlamak Kurtuluşun Sırrıdır! Türkiye, Afrin’i almak değil, Diyarbakır'ı kaybetmekten korkuyor! Kürdistan için yeni bir nefes: Rusya! Kürdistan’a yaptırımlar bağımsızlık sürecini hızlandırabilir Referandum ve Kerkük travması Kürdistan’a yaptırımlar Erdoğan’ı iktidardan edebilir Bağdat ikinci kez Kürtlerden kaçıyor Güney Kürdistan bağımsızlık referandumu ve sonrası Federalizmi Irak’a Kürtler getirdi Uluslararası toplum ve Kürtler Kürtlerin sistemi etkileme ve kilitleme gücü Güney ve Kuzey’de ‘Kürdistani’ kavramı Güney Kürdistan Bağımsızlık Referandumu ve Olasılıklar AKP ve KDP Kürtlerde ‘Hayır’ ve ‘Boykot’ Güney Kürdistan’ın bağımsızlığında iki örnek Türkiye’nin YPG ile dolaylı ateşkesi Kürtlerin Seçilmişleri Mebus Değil Mahpus Uluslararası toplum, müttefiklerinin Kürt kamburunu taşımak istemiyor Türkiye, Kürtler için yaptığı kafesin mahkûmu Türkiye’de darbe geleneğinin tarihsel kodları Rusya’nın 'Türkiye, IŞİD'i destekliyor' iddiası ne olacak? HDP, 23 Nisan 1920’yi savunacağına hesaplaşmalıdır AKP medyası Gülen Cemaati’nin asılsız bilgilerini Kürt sivil kurumlarına karşı kullanıyor Sri Lanka-Türkiye, Tamil Kaplanları-PKK benzerlikler ve farklılıklar Kürt sorunu ekseninde Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Demokratik özerklik neden kalıcı çözüm olamaz?
x