‘Kimliksiz Çığlıklar’

Dil üzerine, çocuklar üzerine, kadın üzerine, hayvanlar de doğa üzerine değerlendirmeler yapıyor. ‘Hep Kanar Dilim’ diyerek Kürd dili hakkında yaptığı değerlendirmeler ilgi çekici…

İsmail Beşikci

22.09.2018, Cts | 08:37

‘Kimliksiz Çığlıklar’
Makaleyi Paylaş

Kimliksiz Çığlıklar, Kadir Dağhan’ın Denemeler Kitabı. (Kurgu Kültür Merkezi Yayını, Ankara, Eylül 2018)

Kadir Dağhan’ın (d.1953) Denemeler kitabında, Önsöz hariç 12 deneme var. İlk iki deneme, Hepsi Yakınımdı ve Ekinoks, Ankara 19 Ekim 2015 Tren Garı Katliamı’nı dile getiriyor. Bu iki denemeyi okurken, insan edebiyatın gücünü, işlevini daha iyi kavrıyor.

Bu düşüncemi belirtmek için şöyle anlatayım. 1 Mayıs 1977, 10 Ekin 2015 gibi katliamlar, bilimin, siyasetin kavramlarıyla incelenebilir. Bu incelemeyi yapan kişi kabaca şöyle bir yol izler… Mitinge, gösteriye, yürüyüşe, kutlamaya veya anmaya kimler katılıyor? Bu eyleme katılanların ne kadarı kadın, ne kadarı erkek? Eyleme katılanları yaşları, eğitim durumları… Eyleme katılanlar, toplumun hangi sınıflarından, tabaklarında geliyorlar… Eyleme katılanları hangi düşünceler yönlendiriyor? Bu düşünceler nasıl gelişmiş? Öğrenciler, işçiler köylüler vs. Eyleme katılanlar, hangi sloganları atıyorlar, taşıdıkları pankartlarda neler yazıyor… Güvenlik güçlerinin eyleme katılanlara karşı tutumu nedir? Eylemi izleyen basın mensupları var mı? Eylem ne gibi sonuçlar doğurdu? vs.

Bilimin ve siyasetin kavramlarıyla süreci anlamaya çalışanlar, genel olarak bu gibi konularla ilgilenirler. Dikkat edilirse, burada, eyleme katılanların duygularını dile getirmek yoktur. Eyleme katılanlar, hangi duyguların içinde eyleme katılıyorlar? Eyleme katılırken, kendileri ve arkadaşları hakkında neler hissediyorlar? Eylem sırasında güvenlik güçlerinin baskılara karşısında neler hissediyorlar? Devlet terörünün tırmandırılması, eyleme katılanlara biber gazıyla, tomalarla, tüfeklerle, coplarla saldırılması, eyleme katılanların dağıtılması, yaralanmaların, ölümlerin meydana gelmesi, ölümlerin artması, kaos ortamının oluşması karşısında, eyleme katılanları duyguları nasıl gelişiyor? Bu duyguların dile getirilmesi elbette çok önemli. Süreci bilimin ve siyasetin kavramlarıyla dile getirmeye çalışanlar, bu konulara fazla girmezler. Eyleme katılanların düşünceleri hakkında yazabilirler ama duyguların eşelenmesine girişmezler… Bunları, ancak edebiyat yapabilir.

Kadir Dağhan, 1 Mayıs 1977 kutlamasına arkadaşlarıyla, 10 Ekim 2015 Suruç Şehitleri anmasına kızıyla birlikte katılmış bir yazar… 12 Eylül döneminde de birçok kutlamaya, anmaya katılmış bir yazar. Bu süreçlerde, gerek kendi yaşadığı duyguları, gerek eyleme katılanların yaşadıkları duyguları etkin bir şeklide anlatıyor. Sürecin gelişmesi, bombaların patlamasından sonra, kol, bacak, kafa gibi vücut parçalarının havada uçuşmaları karşısında, bu duyguların nasıl geliştiğini, yükseldiğini çok rahat bir şekilde dile getiriyor. Eyleme katılanların duyguların, eşelemeye, didiklemeye gayret ediyor… İnsan bu anlatımlarda edebiyatın işlevini, gücünü görebiliyor. Bunları bilim ve siyaset yazılarında görmek kanımca mümkün değildir.

Yazar Kadir Dağhan’ın, yine Kurgu Kültür Merkezi tarafından, 2018 başlarında yayımlanan Zelal Yaşamlar romanında, bu konuları çok başarılı bir şekilde dile getirdiği görülüyor. Zelal Yaşamlar, romanında da, 10 Ekim 2015 Gar Katliamı sırasında yaşanan duygular çok etkin bir şekilde dile getiriliyor.

Kadir Dağhan, Ekinoks başlıklı denemesinde, 18 Kasım 2017 tarihinde, Ankara’da, Ankara Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde açılan bir sergiden söz etmektedir. (s. 49) 10 Ekim 2015 Gar Katliamında bir bacağını kaybeden Günay Karakuş’un resim sergisi… Sergiye katılanlardan biri de Cafer. O da katliamda bir bacağını kaybetmiş… Kadir Dağhan bu karşılaşmayı da dile getiriyor.

Günay Karakuş, ekinoksu şöyle tanıtıyor. ‘Ekinoks, coğrafyada, güneş ışınlarının ekvatora dik gelmesinin sonrasında, gece ve gündüzün eşit olması olarak tanımlanıyor. Dünyanın bir tarafı tamamen karanlık, diğer tarafı ise aydınlık oluyor. Tıpkı yaşamlarımız gibi. Ben bunu metafor olarak görüyor, kendi yaşam ikilemlerimize benzetiyorum. Hayatlarımızın bir yanı mutluluk, bir yanı acı ve hüzün…’ (s. 54)

Kadir Dağhan, Kimliksiz Çığlıklar isimli kitabında, yer alan denemelerinde, acı, cesaret, onur, sevgi, çocukluk, mutluluk, hüzün gibi soyut olan kavramları irdelemeye çalışıyor. ‘Unutmadığın kadar güçlü, unuttuğun kadar suçlusun’ sözünü değerlendiriyor. (s.58) Dil üzerine, çocuklar üzerine, kadın üzerine, hayvanlar de doğa üzerine değerlendirmeler yapıyor. ‘Hep Kanar Dilim’ diyerek Kürd dili hakkında yaptığı değerlendirmeler ilgi çekici… Hava, su, gıda hakkında yaptığı değerlendirmeler de öyle…

Kadir Dağhan’ın Kimliksiz Çığlıklar kitabı, başarılı bir denemeler kitabı…

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
7790 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:23:45:34

İsmail Beşikci

Yazarın Önceki Yazıları

Son Gelişmeler Üzerine Türkiye’de Üniversite İbrahim Kaypakkaya Anması Değinmeler 3 Kürdistan'a Sor Malazgirt ve Kürtler Kurdiana Düğümü Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV Köklere Yolculuk Toprak Temelli Milliyetçilik Kürdlerin Geleceği Konusunda Birkaç Söz Antik Kürdistan Din Ve Bilim Karakoçan (Dep) ve Yayladere (Holhol) İle İlgili İki Kitap Uludere (x) Newroz 2024 Akre Üç Kitap Hazro Beyleri Simurglar Mehmet Bayrak’ın Kürt Kimliği Mücadelesi Şeyh Said Direnişi İle İlgili İki Kitap Diyarbakır Kitap Fuarı 2023 Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi Ehmedê Xanî’nin Hatırası Üzerine Abdurrahman Önen-Erdnîgarîya Kurdistanê Kürtler ve Güller Cilt 3 ‘49’lar’, ‘55’ler’, ‘23’ler’ … 'Yaşamın Kıyısında' Behdinan, Barzan, Milli Lider Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler(II) Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler Yüzüncü Yılında Lozan Antlaşması Son Kız ‘Deniz’in Ütopyası’ Üzerine Rudaw TV Stockholm Kürd Sürgün Müzesi Üzerine Düşünceler Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan II Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan Diaspora Kürdleri Mele Mıstefa Barzani Ulusal Müzesi Rovîyê Xasûk Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi III Kendi Kendini Yönetme Hakkı ‘Ayrılıkçı Yazılar’ Peywend Yayınları Duhok Üniversitesi’nin 30. Yılı Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne II Kürtçülük Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne Kürd Aydınları II Bedirhan Epözdemir’in Anıları Seyidlik-Şeriflik Kürdizade Ahmed Ramiz Medreseler-Üniversiteler Medya Kitabevi Birleşmiş Milletler ve Kürdler Mülteci Yaşamlar Öncü Bir Kürt Aydını 59 Yıl Sonra Şemdinli Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu III Ortadoğu Bir Ailenin Son 200 Yıllık Tarihi Tarih Okumaları, Kürdlerin Hikayesi Hewler’de, Soran’da ve Cambridge Koleji’nde Konferans Theodor Herzl Bize Ne Anlatıyor? Aforizmalar Son Yolcu Irkçılık Hakkında … Aydınlar Hakkında… Latife Fegan’ın Anıları Adil Yargılama/Yargılanma Mümkün mü? Kürd Aydınları İlim-Bilim Kürdçe Derslerinin Önemi Yaş 83…* Mezopotamya Uygarlığında Hakkari Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu - II Bediüzzaman’ın Hançeri Doğu-Güneydoğu Dernekleri Platformu* Destar Kitap-Kafe Kürdistan’ın Güney'ine Seyahat Kürd Tarihinin Yazılı Ana Kaynakları Bingöl-Van Gezi İzlenimleri Göbekli Tepe Hakkında… Güvenlik Munzur Çem’in Anıları Derve Cendere II Saatin İçindeki Sır Mehmet Öncü Kitapları Zarema, Yahudi Devleti Juli’nin Sesi ‘Ateşte Doğanlar’ Kadri Hoca… Kürt Hâkim Alevilik Üzerine II ‘Aleviler ve Sosyalistler’ Kitabı Üzerine Uygur Türkleri Başkanlık Seçimleri, ABD Üniversite Raporu OFra Bengio’nun Kürd Liderlere Eleştirisi Dr. Said Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Maaş Sorunu… Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde PKK-Haşdi Şabi İşbirliği Ama Onlar Kardeştiler… Mustafa Suphi ‘Kürdistan Ortadoğu’nun Polonya’sıdır’ İSkan Tolun II Kürt Dil Hareketi (Harekata Zımanê Kurdî) II ‘Doğumun Ölümü’ Kürt Dil Hareketi (Hereketa Zimanê Kurdî) Kürdistan Bayrağı’nın ve KDP Binasının Yakılması Üzerine… Ermeniler, Kürdler, Azeriler Devrimci Doğu Kültür Ocakları Eylül 2020 Kürdler-Kürdistan Bir AİHM Başkanı Halepçe arşivlerinin yakılması ve KDP’ye saldırı Devran İskan Tolun Woodrow Wilson Harf Devrimi’nin Kürdler İçin Anlamı Mehmet Elbistan Kürtler, Şehir Şehirlileşme ‘Kürt Çalışmaları…’ Zini Gediği Katliamı Kürd Tarihini Kürdlerin Yazması… ‘Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ II ’Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ Değinmeler-2 Irkçılık Üzerine Seyid Ahmed Cebari Şengal, Afrin Mustafa Selîmî Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu Orhan Kotan’ın Şiiri Leylan - II Kürt Meselesiyle İlgili Bir Projen Var mı? Leylan Xwebûn Orta Karadeniz’de Etnisite İlişkileri Alevilik Üzerine… Güvenli Bölge Duvarımızı Yapamadık… Doktor Said Alevilik ve Tarihi Bitlis ve Ahalisi 1916 Kürd Tehciri Bir Diplomatın Anıları Xızır Nasıl Ali Oldu? Kürd Tarihi Üzerine Gözlemler Adıyla Çağırmak Kürdistan’ın Güneyinde Soykırım Kürdlerin Tarihi Milliyetçilik Üzerine Hong Kong, Kürdistan ‘Kürtlerle Türkler’ Ortadoğu’da Devletlerin Kurulması Abdurrahman Qassemlu’nun Katledilmesinin 30. Yıldönümü Üniversitenin Bilim Anlayışında Temel Sorunlar Cumhuriyet, 19 Mayıs 2019 'Özgürlük İçin Sanat' Helsinki’de Sosyal Forum Teknoloji, Bilim, Eğitim Milletler Cemiyeti Döneminde Kürdler/Kürdistan Hewler - Duhok - Zaho Bir Tartışma Üzerine… Dönemin Romanları Eleştirilerin İzinde Rêya Heqîyê (Alevilik) ABD Ziyareti - IV ABD Ziyareti - III ABD Ziyareti - II ABD Ziyareti - I Berlin’de Dersim 37-38 Paneli Başur’da Siyaset Duhok-Hewlêr Gezisi Kürdçe Yasaklarının İşlevi ‘Aleviliğin Doğuşu’ II Türkiye’de Adalet Arayışları 'Aleviliğin Doğuşu' Kürdlere Soykırım… Moskova’da Kürd Konferansı Cevat Geray’a Sevgi… Bilim Ahlakı Mahallenin Arkadaşları Selahattin Demirtaş’ın Şarkısı Canip Yıldırım Kütüphanesi Devşirmeler ve Devletsizler Dağ Kavmi - II Adaylar… Dağ Kavmi -I Geleceğini Belirleme Hakkı ve Kürdler Farhad Daftary, Şiilik Alevilik Şiizm ‘Türklük Sözleşmesi’ Timure Halil Hakkında … Düşmanlarını Sevindiren Bir Halk… Celal Talabani... Kürdler Zoru Başardı… Bağımsızlık... Güvenlik... Domino Etkisi Referandum-Bağımsızlık Tartışmaları Danimarka Seyahati Sekesûr’da Kürd-Alevi Soykırımı İnsanlık Araştırmaları Merkezi Fahriye Adsay’ın Eleştirileri Üzerine… Bir Kürd... İki Kürd... Üç Kürd Yezda... Ermeniler, Kürdler… Yeni Bir KDP Kurma Çalışmaları Hasta Adam Avustralya Gezisi Hayatımdan Kesitler Birey Toplum İlişkileri Peşmergelik Yüce Bir Değerdir Kaderine Küsmek Kürd Halkının, Kürdistan’ın Başı Sağolsun… Kürdistan’ın Hayırlı Evladı Doktor Said Suriyeli Mülteciler Parlamento Milli Düşünce Sempozyumu Desmond Fernandes Kürtlerin Bulunduğu Ülkeler Bölünemez!... Kürtler Ne İstiyor? Eşkiya 28 Devlet Bağımsız Kürdistan’ı Tanımayacak... Devlet, İslam, Kürdler ve Darbe Pencinarîler II Pencinarîler I Azim... 'Afrika Edebiyatı' Üzerine… Yaresan (Ehl-i Hak) Rêya Heqîyê, Ezdan Zağros’un Ötesine… Süleymaniye Merkez Güvenlik Karargahı 'Peçar Tenkil Harekatı/1927' Üzerine Birkaç Söz İttifaklar Mahmut Yeşil’e Sevgi… Tunceli Kanunu, Getirdiği Esaslar ve Devletin Asimilasyon Planları Yakındoğu’nun İmhası ve Pontus Sorunu Keşiş’in Torunları Dersimli Ermeniler Anlıyorum Ama Konuşamıyorum 1128 Akademisyen Yaşar Kaya Alevilik... Elveda Güzel Vatanım Alevilerin Kitabı Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan III Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan II Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan (I) Komkurd-An Nelson Mandela - Aziz Sancar Barış, Yüzleşme, Müzakere İBV Hewler Temsilciliği 558. Oturma Şengal’i Ziyaret Şengal TBMM Kürdlerde/Kürdistan’da Ana Sorun Özyönetim Üzerine... Norveç Seyahati Alaine Tuoraine’e Eleştiri Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Yönetim Zaafları Güneşin Krallığı Keyakisar Barzani bir dönem daha görevde kalmalıdır Temel şart Kürdistan Ordusu! Girê Spî'nin Kurtarılması... Üniversitenin Ana Sorunu Mardin: Hüzünlü Kent Alevilik-Müslümanlık Osmanlılar ve Acemler Arasında Kürdler İslam’ın barış, huzur, adalet ve eşitlik anlayışı Kerbela’da son buldu Kürd Kültürü Neden Yağmalanıyor? Kürd Êzidîlerin Azizesi 'Begê' İki Olay Üzerine Düşünceler Barış ve Çözüm Süreci - III Eleştiriler Ev Jin û Mêrê bi Maskê Barış ve Çözüm Süreci - II Murat Bozlak’a sevgiler... Barış ve Çözüm Süreci… Rejim, İslamileşme, Kürdler/Kürdistan Alman Şarkiyatçı Dr. Friç Soykırımlar ve Devletsiz Halklar IŞİD’in Zuhuru Şeyh Ahmet, IŞİD Saldırıları ve Osman Baliç'in Katili Ulusların Kendi Geleceklerini Tayin Hakkı ve Kürdler/Kürdistan Bitlis Anıları, 1960’lı Yıllarda Bitlis’de Yaşam Uluslararası Bitlis Sempozyumu Barzaniler Değinmeler İfade Özgürlüğü ve ABD Türk Siyasal Kültürü Üzerine… Birleşik Krallık, Fransa, Kürdler/Kürdistan Anti-Kürd Uluslar arası Nizam Kürd/Kürdistan incelemelerinde temel soru... Ulus İnşa Sürecinde Dilin Rolü Mustafa Barzani'yi sevgiyle anıyoruz Düşün Hayatında ve Edebiyatta Kurumlaşmalar Yakındoğu’nun İmhası,1915 Ermeni Soykırımı ve Hrant Dink’in Katledilmesi Resmi İdeolojinin Temel Özelliği Roboski – Goyiler Türk-İslam Sentezi ve Kürd Sorunu Kürdistan sorunu her şeyden önce duruş sorunudur Barış
x