İran’dan Trump’ın Gazze planına temkinli 'evet'

ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze Şeridi için açıkladığı barış planı, Tahran’da önce sessizlikle, ardından devlet medyasının sert tepkisiyle ve nihayet temkinli bir kabul ile karşılandı.

Uzmanlara göre bu duruş, İran’ın hem “barış sürecinin bozguncusu” olarak görülmekten kaçınma hem de Hamas üzerindeki etkisini koruma çabası arasında kurduğu dikkatli bir dengeyi yansıtıyor.

İran’ın ihtiyatlı onayı, Tahran’ın bölgedeki nüfuzunun zayıfladığını ve Haziran ayında İsrail’le yaşadığı yıpratıcı 12 günlük savaşın ardından önceliklerinin değiştiğini de gösteriyor.

İsrail ve Hamas, Trump’ın geçen ay açıkladığı planın ilk aşaması kapsamında ateşkes ve rehine değişimi üzerinde anlaşmış durumda. Ancak planın diğer tartışmalı başlıkları sonraki müzakerelere bırakıldı.

“Hamas’la Bağları Sıcak Tutmak”

Chatham House Orta Doğu ve Kuzey Afrika Programı Direktörü Sanam Vakil’e göre, “İran, süreci sabote eden bir aktör olarak damgalanmaktan kaçınmak istiyor; ateşkes müzakerelerini Hamas’la bağlarını canlı tutmanın bir yolu olarak görüyor.”

Tahran, uzun yıllardır Hamas’a mali ve askerî destek sağlıyor. Ancak İsrail’in iki yıldır süren Gazze operasyonları Hamas’ın askerî kapasitesini ciddi ölçüde zayıflatırken, İran’ın bu örgüt üzerindeki nüfuzu da giderek azaldı.

İran’ın Gazze’deki gelişmelere yön verme kabiliyeti de büyük ölçüde sınırlanmış durumda.

İran’ın “direniş ekseni” olarak tanımladığı bölgesel ittifak — Hamas, Lübnan Hizbullahı, Yemen’deki Husiler ve Irak’taki Şii milisleri içeren gevşek bir ağ — son bir yılda ciddi kayıplar yaşadı.

Haziran ayındaki kısa savaş sırasında İsrail ve ABD, İran’ın nükleer ve askerî altyapısına büyük zarar veren hava saldırıları düzenledi.

İsrail merkezli Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü’nden Raz Zimmt, “İran planı sabote etmek istese bile bunu yapabilecek kapasitesinin kalmadığını gayet iyi biliyor,” diyor.

Zimmt’e göre Tahran bugün, füze ve hava savunma sistemlerini yeniden inşa etmeye ve bölgedeki stratejik etkisini geri kazanmaya odaklanmış durumda.

Hamas’ın Geleceği

Trump’ın barış planı, Gazze’nin fiili yöneticisi Hamas’ın tamamen silahsızlandırılmasını ve yönetim yetkisini devretmesini öngörüyor. Bu sürecin ardından bölge, geçici bir Filistin yönetimine bırakılacak.

İran, plana destek açıklarken Hamas’ın Trump’a verdiği “akıllıca” yanıtı övdü; grubun rehine takasını kabul ederken silahsızlanma ve yetki devrine karşı çıkmasını “mantıklı” bulduğunu belirtti.

Zimmt’e göre, “İsrail Hamas’ı ve dolayısıyla Gazze’yi silahsızlandırmak istiyor, ancak bunun kolay olmayacağı açık.”

Eğer Gazze’de ateşkes korunursa, uzmanlara göre İran bu kez nüfuzunu Batı Şeria’ya kaydırmaya çalışabilir.

Vakil, “Tahran direniş desteğini İsrail işgali altındaki Batı Şeria’ya yönlendirebilir, ayrıca sivil toplum direnişine de destek verebilir,” diyor.

İran’ın medya ve sosyal ağlar üzerinden “İsrail karşıtı söylemleri güçlendirmeye” yöneleceğini de ekliyor.

İran’ın Gazze planına verdiği bu temkinli “evet”, Tahran’ın artık bölgesel hesaplarını daha sınırlı kaynaklarla, ama daha ince diplomatik adımlarla yürütmek zorunda olduğunun bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.