Kazakistan, İbrahim Anlaşmaları’na katıldı

Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile yaptığı üçlü telefon görüşmesinin ardından, Kazakistan’ın anlaşmayı imzaladığını Truth Social üzerinden açıkladı.

Trump, bu adımın “ikinci dönemindeki ilk ama birçok ülkenin katılımının başlangıcı olacağını” belirterek,

“Bu, dünyada köprüler inşa etme yolunda büyük bir adım. Bugün daha fazla ülke barış ve refahı benimsemek için sıraya giriyor,” dedi.

“Bu güce katılmak isteyen çok daha fazla ülke var. Gerçek ilerleme, gerçek sonuçlar… Ne mutlu barış yapanlara!” ifadelerini kullandı.

Beyaz Saray’daki Orta Asya liderleri zirvesinde konuşan Trump, “Kazakistan – olağanüstü bir ülke ve olağanüstü bir lider – resmen İbrahim Anlaşmaları’na katıldı. Sayın Başkan, bu büyük bir onur,” dedi.

Kazakistan lideri Tokayev ise Trump’a övgüyle yanıt verdi:

“Siz, sağduyu ve ortak değerleri ABD’nin iç ve dış politikalarına geri getirmek için gönderilmiş büyük bir devlet adamısınız. Pek çok ülke size minnettar.”

ABD Başkan Yardımcısı JD Vance de, “İbrahim Anlaşmaları’nın ivmesi ikinci yönetimde de güçlü bir şekilde sürüyor,” diyerek önümüzdeki aylarda başka ülkelerin de katılabileceğini doğruladı.

Toplantıda ayrıca Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan yetkilileri de hazır bulundu.

“Anlaşmalar yeniden canlanıyor”

Bir kaynağın The Jerusalem Post’a aktardığına göre, bu gelişme İbrahim Anlaşmaları’na “yeni bir canlılık getirecek” ve daha fazla ülkenin katılımına zemin hazırlayacak.

ABD’nin Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, perşembe günü Florida’daki bir forumda yaptığı açıklamada, “yakında yeni bir ülkenin anlaşmalara katılacağını” duyurmuştu ancak ismini açıklamamıştı.

Daha önce Witkoff, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile birlikte, “daha fazla ülkeyi normalleşme sürecine dahil etme” çabalarını sürdürdüklerini belirtmişti.

“Normalleşmenin artık kimsenin tahmin etmediği ülkelerde bile gerçekleşmesini umuyoruz. Bu hem bölgesel hem küresel istikrar için önemli olacak,” demişti.

İsrail–Kazakistan ilişkilerinin geçmişi

İsrail ile Kazakistan diplomatik ilişkilerini 1992 yılında kurdu ve İsrail, aynı yıl Almatı’da büyükelçilik açtı.

Başbakan Binyamin Netanyahu, 2016’da ülkeyi ziyaret etmişti. 2022’de taraflar, İsrail ile Orta Asya ülkeleri arasında üçlü kalkınma iş birliği anlaşması imzalamıştı.

Kazakistan Başhahamı Yeşaya Kohen, anlaşma haberinin “heyecan verici ama şaşırtıcı olmadığını” belirtti:

“1994’ten beri burada yaşıyorum. Kazakistan barış ve hoşgörü için bir model ülke. Hükümetin bu değerlere bağlılığı nedeniyle bunun bir gün olacağını biliyordum.”

Kohen ayrıca, Kazakistan’ın ülkedeki yedi Yahudi cemaati için güvenli ve saygılı bir ortam sağladığını, Sovyet döneminde sürgün edilen haham Levi Yitzchak Schneerson’un mirasının da büyük saygı gördüğünü vurguladı.

Sırada kimler var?

Trump, Suudi Arabistan’ın da anlaşmalara katılabileceğine dair umutlu konuştu. Riyad’ın, Filistin devletine giden bir yol haritası olmadan adım atmayacağı biliniyor.

Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, 18 Kasım’da Washington’u ziyaret edecek.

ABD Dışişleri Bakanlığı ise Azerbaycan ve Özbekistan gibi İsrail’le yakın ilişkileri olan ülkelerle de benzer görüşmeler yürütüyor.

İbrahim Anlaşmaları, 2020’de Trump yönetimi döneminde Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Fas tarafından imzalanmış, Sudan da 2021’de katılmış ancak iç karışıklıklar nedeniyle süreç tamamlanamamıştı.