Suriye’de korkunç gizleme operasyonu: On binlerce ceset gizlice taşındı

Reuters’ın özel araştırması, Suriye’de devrik lider Beşar Esad yönetiminin savaş suçlarını örtbas etmek amacıyla 2019-2021 yılları arasında gizli bir operasyon yürüttüğünü ortaya koydu. “Toprağı Taşı” adı verilen bu operasyon kapsamında, Kuteyfe’deki toplu mezardan on binlerce kurbanın cesedi Dumeir çölündeki gizli bir alana nakledildi.

İki yıl süren gizli operasyon: “Operation Move Earth”

Reuters’ın özel araştırmasına göre, Suriye’nin devrik lideri Beşar Esad yönetimi, on binlerce kişinin gömülü olduğu büyük bir toplu mezarı gizlemek amacıyla iki yıl süren gizli bir operasyon yürüttü.

2019-2021 yılları arasında gerçekleştirilen operasyon kapsamında, Şam’ın kuzeydoğusundaki Kuteyfe (Qutayfah) bölgesindeki toplu mezardan binlerce ceset kamyonlarla Dumeir (Dhumair) çölündeki gizli bir alana taşındı.

Bu operasyonun ayrıntıları daha önce kamuoyuna açıklanmamıştı. Reuters, “Operation Move Earth” adlı planı doğrulamak için aralarında eski askerlerin ve şoförlerin bulunduğu 13 tanıkla görüştü, yüzlerce uydu görüntüsünü inceledi ve resmi belgeleri analiz etti.

Amaç: Suçları örtbas etmek

Tanıklara göre operasyonun hedefi, Esad rejiminin savaş suçlarının izlerini silmek ve uluslararası meşruiyetini yeniden kazanmak idi.

Reuters’a konuşan eski Cumhuriyet Muhafızları subayı, “Komutanlar bize açıkça söylediler: Kuteyfe’deki mezar tamamen boşaltılacak, deliller ortadan kaldırılacak” dedi.

Reuters, bulgularını Suriye Devlet Başkanı Ahmed el-Şara hükümetine de iletti, ancak Şam yönetimi yorum yapmadı.

Çölün ortasında dev bir toplu mezar

Uydu analizleri, Dumeir çölünde 34 hendekten oluşan yaklaşık 2 kilometrelik yeni bir mezar alanı bulunduğunu ortaya koydu.

Tanıkların ifadeleri, buraya on binlerce kişinin gömülmüş olabileceğini gösteriyor.

Kuteyfe’deki toplu mezar 2012’de, iç savaşın ilk yıllarında oluşturulmuştu. Burada hem askerlerin hem de rejimin hapishanelerinde ölen mahkûmların cesetleri bulunuyordu.

2014’te bir insan hakları aktivisti, mezarın varlığını gösteren fotoğrafları yerel medyaya sızdırmıştı.

Her hafta gece yarısı kamyonlar yola çıktı

Tanıklara göre, 2019 Şubat’ından 2021 Nisan’ına kadar, haftanın dört gecesi 6 ila 8 kamyon ceset ve toprak yüklü halde Kuteyfe’den Dumeir’e gitti.

Operasyona katılan bir sürücü, “Emirlere karşı gelmek imkânsızdı; reddedenin kendisi o çukurlara gömülürdü” dedi.

Reuters, “Operation Move Earth” adını taşıyan belgeleri doğrulayamadı; ancak uydu görüntüleri ve tanık anlatımları operasyonun varlığını destekliyor.

Esad rejiminin çöküşü sonrası büyük belirsizlik

Eski Devlet Başkanı Beşar Esad ve bazı üst düzey yetkililer, 2024 sonunda rejimin devrilmesinin ardından Rusya’ya kaçtı.

Suriye’deki insan hakları örgütlerine göre, 160 binden fazla kişi Esad döneminde kayboldu ve çoğunun toplu mezarlarda olduğu düşünülüyor.

Yeni yönetim, Aralık 2024’te göreve gelmesinden bu yana bu mezarlarla ilgili bilgi yayımlamadı.

Ulusal Kayıplar Komisyonu Başkanı Muhammed Reda Cehlki, DNA bankası kurulacağını ve kayıpların tespit edilmesi için adli tıp uzmanlarının eğitileceğini açıkladı.

Cehlki, El-Vatan gazetesine “Anneler oğullarının, eşler kocalarının, çocuklar babalarının mezarını bulana kadar bu yara kanamaya devam edecek” dedi.

“Cesetleri karıştırmak aileler için felaket”

Suriye Adalet ve Hesap Verebilirlik Merkezi Başkanı Muhammed el-Abdullah, Reuters’a yaptığı değerlendirmede, “Kuteyfe’den Dumeir’e bu şekilde gelişigüzel ceset nakli, aileler için trajik bir durum. Kalıntıları kimliklendirmek neredeyse imkânsız hale gelecek,” dedi.

Ancak Abdullah, Kayıplar Komisyonu’nun kurulmasını yeni hükümetin olumlu bir adımı olarak nitelendirdi: “Politik destek var ama kaynak ve uzman eksikliği büyük.”