Suriye'de seçim günü: Şara'nın ilk sınavı

Suriye'de Beşar Esad’ın devrilmesinden bu yana ilk parlamentosunu oluşturmak üzere 5 Ekim Pazar günü dolaylı bir oylama yapacak. Katılım ve kapsayıcılık bakımından tartışmalı da olsa bu adım, geçiş sürecinin önemli bir aşaması olarak görülüyor.

Seçimler, ülkenin geçici Cumhurbaşkanı Ahmed Şara'nın iktidarını sağlamlaştırmaya çalıştığı bir dönemde gerçekleşiyor. Esad'ın devrildiği Aralık 2024'ten bu yana tekrarlayan şiddet olayları, İslamcıların öncülük ettiği yönetimine karşı azınlıklar arasında güvensizliği artırmış durumda.

Ülkede seçimler ise dolaylı biçimde yapılıyor. Reuters haber ajansına göre Şam yönetiminin kontrolündeki topraklardan 6 bin seçici delege, 210 sandalyeli parlamentonun üçte ikisini belirleyecek. İşte seçimler ve Suriye'de geçiş dönemine dair bilmeniz gerekenler:

Şara'nın New York temasları dönüm noktası oldu

Suriye'nin geçici Cumhurbaşkanı Ahmed Şara için New York'ta düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu adeta bir dönüm noktası oldu.

Şara, 1967 yılından bu yana ilk kez Suriye'yi BM Genel Kurulu'nda cumhurbaşkanı düzeyinde temsil eden lider ünvanını kazandı.

Suriye'yi onlarca yıl boyunca demir yumrukla, halka baskı uygulayarak yöneten Esad Ailesi ile ABD'nin arası kötüydü. Bu süre boyunca Beşar Esad'ın diktatörlük rejimini New York'ta hep dışişleri bakanları temsil etti.

Kariyerinde büyük sıçrama

Esad rejiminin Aralık 2024'te devrilmesi ve 14 yıllık iç savaşın sona ermesiyle birlikte Suriye'nin başta ABD olmak üzere pek çok Batılı ülkelerle ilişkilerinde yeni bir sayfa açıldı.

Üstelik bunu sağlayan da kısa bir süre öncesine kadar ABD'nin terör örgütleri listesinde yer alan İslamcı Heyet Tahrir Şam'ın (HTŞ) lideri olarak tanınan Ahmed Şara oldu.

O aslında Ebu Muhammed el Colani kod adıyla tanınıyordu. Esad rejimini devirdikten sonra gerçek ismi olan Ahmed Şara'yı kullanmaya başladı ve kısa bir süre sonra da Suriye'nin geçiş dönemi cumhurbaşkanı ilan edildi.

Aniden terör örgütü liderliğinden cumhurbaşkanlığına terfi eden Şara yaklaşık 60 yıl sonra cumhurbaşkanı düzeyinde ilk kez Suriye'yi BM'de temsil eden lider konumuna geldi. Bunun Şara'nın siyasi kariyeri açısından muazzam bir sıçrama olduğu çok açık.

Trump'a göre "zaferin sahibi" Erdoğan

Ancak Trump yönetimine göre Esad rejiminin devrilmesinde asıl kilit rolü Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan oynadı.

Geçtiğimiz günlerde Beyaz Saray'da Erdoğan'ı ağırlayan ABD Başkanı Donald Trump, "Suriye'deki zaferin sorumlusu Erdoğan'dır" ve "Erdoğan, Suriye'de eski lideri devirme mücadelesindeki başarıdan sorumlu olan kişidir" sözlerini kaydetti.

Trump, Erdoğan'a dönerek "Sizin vekilleriniz yaptı. Bence bunun övgüsünü siz almalısınız" diyerek aslında Esad'ı deviren Şara liderliğindeki HTŞ'nin Türkiye'nin "vekil gücü" olduğunu ifade etmiş oldu.

Şara'dan beklenti büyük

Şimdi ise gözler Ahmed Şara'nın Suriye'yi istikrara kavuşturmak için atacağı adımlarda.

Şara, büyük ilgiyle izlenen New York'taki BM Genel Kurul konuşmasında "Suriye, dünya ulusları arasında hak ettiği yeri geri alıyor" sözlerine vurgu yaptı. Konuşmasında verdiği mesajlar, uluslararası kamuoyundan övgü toplamasını sağladı.

Ancak Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nin (ECFR) Ortadoğu ve Kuzey Afrika Direktörü Julien Barnes-Dacey, Ahmed Şara'nın aslında çetin sınamalarla karşı karşı olduğunun bilincinde olduğunu söylüyor.

Barnes-Dacey, "Ahmed Şara, somut ilerlemeler kaydedilme ihtiyacının ve uluslararası alanda yakalanan momentumun somut kazanımlara dönüştürülmesi gerekliliğinin bilincinde görünüyor. Hükümetinin ve ülkenin istikrarının, doğrudan bu ilerlemelere bağlı olacağını da biliyor" diyor.

Suriye'deki yeni yönetimin uluslararası alanda giderek daha fazla kabul görmesi, aslında hem Suriye içinde hem de bölgede süren istikrarsızlıkla tam bir tezatlık oluşturuyor.

Ahmet Şara, BM Genel Kurul konuşmasında "İsrail'in Suriye'yi hedef alan saldırılarının, uluslararası toplumun Suriye ve halkına desteği ile çeliştiğini" söyledi. Şara, Suriye'nin diyaloğa bağlılık taahhüdünü yinelemekle birlikte, İsrail ile yakın bir gelecekte ilişkilerin normalleşmeyeceğini de sözlerine ekledi.

Suriye'nin geçici cumhurbaşkanı ayrıca konuşmasında Alevi, Hristiyan ve Dürzi azınlıklar gibi dini ve etnik gruplara karşı mezhepsel şiddet olaylarına da değindi.

Şara, hükümet güçleri ve bunlara bağlı milislerin karıştıkları iddia edilen saldırılar konusunda, "Elleri Suriye halkının kanıyla lekeli olan herkesi adalete teslim etmeye söz veriyorum" güvencesini verdi, Suriye'nin gerçekleri araştırma komisyonları kurduğunu ve BM'ye cinayetleri soruşturma izni verdiğini de sözlerine ekledi.

Dikkatler tartışmalı seçimlere çevrildi

Suriye'de 5 Ekim'de, meclis seçimlerinin yapılması öngörülüyor.

Esad rejiminin devrilmesi sonrasında ilk kez yapılacak seçimler aslında Eylül ortası için planlanmıştı, ancak ertelenmişti.

Ahmed Şara, BM Genel Kurul konuşmasında azınlık haklarına saygı gösterme ve Suriye'nin etnik ve dini yapısını yansıtan kapsayıcı bir hükümet kurma güvencesini verdi.

Ancak siyasi gözlemciler, yapılacak seçimlerle gerçek anlamda demokratik temsiliyet sağlanamayacağı eleştirisini dile getiriyor.

Zira güvenlik endişesi ve merkezi yönetimin kontrolü altında olmaması nedeniyle bazı bölge ve azınlık grupları seçimlerden dışlanıyor.

Ayrıca milletvekilleri doğrudan halk tarafından seçilmeyecek. Milletvekillerinin üçte biri doğrudan geçici Cumhurbaşkanı Şara tarafından atanacak. Geriye kalan milletvekilleri ise yine Şara'nın atadığı Seçim Komisyonu'nun denetimindeki yerel komiteler, seçim kurulları tarafından seçilecek.

Seçim Komisyonu Başkanı Muhammed Taha al Ahmad, Pazartesi günü yaptığı açıklamayla 50 seçim bölgesinde milletvekilliğine toplam bin 578 kişinin adaylığını koyduğunu, 221 kadın aday ile birlikte adayların yüzde 14'ünü kadınların oluşturduğunu açıkladı.

Bu seçimlerin Suriye'de siyasi istikrarın tesisini sağlayıp sağlamayacağı henüz bilinmiyor.

Suriye uzmanı Barnes-Dacey, Şara'nın gücü kendi liderliği altında merkezileştirmeye odaklanmasının, "azınlıklara alan sağlayan ve coğrafi olarak gücün federalleşmesine imkan veren daha kapsayıcı bir yönetişime alanı daralttığına" dikkat çekiyor.(DW)