İran’a Yönelik 'Snapback' Yaptırımları Nedir?

İngiltere, Fransa ve Almanya (E3), ABD ile yürütülen nükleer görüşmelerde Ağustos sonuna kadar somut ilerleme sağlanmazsa, BM mekanizmasını devreye sokarak İran’a karşı küresel yaptırımları yeniden uygulamayı değerlendirdiğini açıkladı.

“Snapback” (otomatik geri dönüş) mekanizması, 2015 İran nükleer anlaşmasıyla oluşturulmuş özel bir süreç olup, yeni oylamalara gerek kalmadan BM yaptırımlarının otomatik olarak geri yürürlüğe girmesini sağlıyor. İran ise E3’ün mekanizmayı kullanma yetkisinin yasal olmadığını savunuyor ve gerekirse Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’ndan (NPT) çekilebileceğini belirtiyor.

Mekanizma tetiklenirse, İran’ın nükleer ve füze programları hedef alınacak; silah, varlık ve ticaret üzerindeki kısıtlamalar yeniden uygulanacak.

Snapback Mekanizması Nasıl İşliyor?
Nükleer anlaşma (JCPOA), taraflar arasında anlaşmazlıkların çözümü için bir süreç öngörüyor. Eğer E3, İran’ın anlaşmayı ciddi şekilde ihlal ettiğini düşünürse, BM Güvenlik Konseyi’ne konuyu taşıyabilir. Konsey 30 gün içinde yeni bir karar almazsa, 2015 öncesi BM yaptırımları otomatik olarak geri gelir; başka bir oylama gerekmez.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, E3’ün mekanizmayı tetiklemedeki yasal yetkisinin “son derece tartışmalı” olduğunu belirtiyor ve ABD ile yürütülen müzakerelerde İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerinden vazgeçmesini talep etmenin JCPOA’ya aykırı olduğunu savunuyor.

Hangi Yaptırımlar Geri Gelecek?
Snapback mekanizması başarılı olursa, 2006-2010 arasında İran’a karşı alınan altı BM Güvenlik Konseyi kararının tüm yaptırımları yeniden uygulanacak. Bunlar arasında konvansiyonel silah ambargosu, nükleer başlık taşıyabilecek balistik füzelere ilişkin kısıtlamalar, varlık dondurmalar, seyahat yasakları ve teknoloji transferi düzenlemeleri bulunuyor.

İran’a Etkisi Ne Olur?
İran yetkilileri, yeniden uygulanacak BM yaptırımlarının etkisini abartılı gösterdiğini savunsa da, uzmanlara göre nükleer ve füze ticareti en çok zarar görecek alanlar olacak. Ayrıca İran’ın bu programları yeniden inşa etmek için ihtiyaç duyduğu çift kullanımlı malzemelerin ithalatı da yasak kapsamına girecek.