Tüm dünya alternatif enerji kaynakları arayışına girip HES projelerinden vazgeçerken, Türkiye özelikle Botan HES projelerinin mekanı haline geldi.
Botan Vadisi “güvenlik” gerekçesiyle yapılacak olan 16 barajla sular altında kalacak. Hem doğası hem eski yerleşim alanı olması hem de hâlâ tarihe tanıklık etmesi nedeniyle önemli bir özelliğe sahip olan Botan Vadisi’ndeki köprü, han, kale, cami, değirmen, kilise kalıntısı, arkeolojik kazılar, vadinin her iki yakasında bulunan köyler, bahçeler, tarım alanları ve meralar ile piknik alanları, barajlarla birlikte sular altında kalacak. Ayrıca barajlar, bölgede yoğun olarak bulunan Koçerlik (göçebe) kültürünü de tehdit ediyor.
Siirt’te devlet ve özel şirketlerin ortak olarak sadece Siirt sınırında 16 baraj yapılması düşünülüyor. İnşaatı devam eden barajlar da tamamlandığında Siirt’te 16 hidroelektrik santrali olacak.
Son birkaç yılda yapılan ve inşaatları devam eden HES’lerle birlikte Siirt’te mikroklima alanı olan bütün vadiler sular altında kalacak. Şehrin ekonomisine çok ciddi bir katkısı bulunmayan bu barajların Siirt’te kişi başına düşen milli geliri kağıt üstünde artıracağı söyleniyor.
SİİRT’TE YAPILAN BARAJLAR
*Limak Siirt’te Botan çayı üzerinde 8 baraj inşa ediyor.
* Çetin Barajı (350 MW): Statgraft
* Alkumru Barajı (267 MW): Limak
* İncir Barajı (140 MW): EnerjiSa
* Pervari Barajı (120 MW): EnerjiSa
* Keskin Barajı (164 MW): Bitlis Enerji
* Oran Barajı (63 MW): AGE
* Kirazlık Barajı (45 MW): Limak ve ortakları
* Narlı Barajı (36 MW): Aksa
SON BARAJ : ILISU
12 bin yıllık geçmişi olan Hasankeyf ve diğer bazı yerleşim yerlerini sular altında bırakacak olan Ilısu Barajı’nda, 10 Haziran’dan itibaren su tutma işlemine başlanacağı öğrenildi. Siirt valisi Ali Fuat Atik’in, 10 Haziran 2019 tarihi itibariyle Ilısu Barajı’nda su tutulmaya başlanacağını açıklayarak, bu nedenle baraj havzasında kalan yerleşim yerlerinin boşaltılması için gerekli önlemlerin alınmasını istediği öğrenildi.
Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali Projesi nedeniyle Hasankeyf ilçesiyle birlikte birçok yerleşim yerinin sular altında kalmasına 1 gün kaldı. UNESCO’nun tüm kriterlerini yerine getirmesine rağmen hükümet düzeyinde bir başvuru olmadığı için Dünya Mirası Listesi’ne alınmayan kent, tarihi yapıların bir bölümünün başka yere taşınması sonrası yakın zamanda sular altında kalacak. Ilısu Barajı’nda 10 Haziran’dan itibaren su tutma işlemine başlanacak.
ONLARCA İNSAN YAŞAMINI YİTİRDİ
Siirt’te onlarca insan baraj inşaatı yapımında veya baraj kapaklarının uyarı yapılmadan açılması sonucu hayatını kaybetti. 2011 yılında 1,5 ayda 17 kişi bu şekilde hayatını kaybetti. Son olarak 3 çocuğuyla birlikte Kutmiz ve Billoris köyleri arasında pikniğe giden Fehim Özbey (39), öğlen saatlerinde çocuklarıyla Botan Çayı’na girdi. Bu sırada Alkumuru Barajı’nın kapakları uyarı yapılmadan açılınca, sular aniden yükseldi. Suyun yükseldiğini gören Fehim Özbey çocuklarını sudan çıkarmak için büyük bir caba sarf etti. Ancak tüm çabalarına rağmen, çocukları Serdar Özbey (18) ve İbrahim Özbey (11) ile birlikte sulara kapıldı.
ALTI BİN YILLIK ŞEHİR SULAR ALTINDA KALACAK
Barajlarla birlikte eski ve yeni yerleşim alanlarının büyük kısmı su altında kalacak. Yapılacak barajlardan dolayı arkeolojik kurtarma kazıları da bölgede yoğunlaştı. Kurtarma kazıları kapsamında yürütülen çalışmaların birinin adresi de Siirt’in Kurtalan ilçesine bağlı Çattepe (Tıllé Nawro) Köyü’nde oldu. 4 yıldır süren kazı çalışmaları sonunda tarihi 6 bin yıl öncesine dayanan bir kent ortaya çıkarıldı.
Yine bu kazı çalışması sırasında 250×150 metre boyutlarındaki bir oyun tahtası bulundu. Höyükte sürdürülen kazılar sırasında 49 küçük taş ve heykelcik keşfedildi. Farklı şekillerdeki olan ve yeşil, kırmızı, mavi, siyah ve beyaz renklerdeki nesneler, şimdiye kadar açığa çıkarılan en eski oyun seti niteliğinde.
ZİVZİK NARI DA YOK OLACAK
Norveç Yapım Şirketi Statkraft’a bağlı Çetin Enerji tarafından Zivzik Köyü’nün 3 kilometre uzağında Botan Nehri üzerinde başlanan ve tamamlandığında 145 metrelik gövde yüksekliğine sahip olacak olan baraj, Botan Nehrinin akım miktarının yüzde 10’unu depolayacak. 10 kilometrekarelik bir gölete sahip olması ardından yıllık 110 ile 300 kw elektrik üretmesi planlanan Çetin Barajı, çevresinde bulunan çoğu köylünün tarım arazisini ve özellikle Zivzik Köyü’nün adıyla özdeşleşmiş olan ve bölgenin en kaliteli nar bahçelerini de etkileyecek.
Baraj havzasında kalan birçok nar ağacı sular altında kalacak.
SİİRT’TE SU ALTINDA KALACAK YERLEŞİM YERLERİ
* Siirt merkeze bağlı köyler: Yokuşbağları, Meşelidere, Bağlıca, Demirkaya (Hadit), Yerlibahçe (Kutmis), Kayaboğaz (Xert), Gökçebağ (Cıwanka), Güneşli (Şemsi), Kayıklı (Mehina), Bostancı (Daraalp), Koçpınar (Aynbaran), Kutluca, Yüklüce, Oğulcak, Komarlı Aktaş, Arpalı, Düzlüce, Bakır, Çınarlısu.
* Siirt’in Eruh ilçesine bağlı köyler: Ekinyolu (Guveşil), Ormanardı (Gırdara), Kemerli, Gundık, Taşdibek, Yeşilören (Gınyanıs), Kavakgölü (Rexine).
* Siirt’in Kurtalan ilçesine bağlı köyler: Uluağa, Girigavana, Ayacık, Akçalı, Yürekveren, Dibek, Kendelan, Aydemir, Tatlı, Karabedir, Tolumtaş (Cefan), Atalay, Yeniköprü, Bağlıca, Ergüven (Beylek), Kılıçlı (Başuran),Erenler, Meydandere, Kurşunköy, Mollahasan.
