Yeni ABD Irak Elçisi ilk büyük sınavında: Hükümet krizi

ABD, yirmi yılı aşkın bir aradan sonra Bağdat’a özel temsilci atadı. Bölgesel gelişmelerin etkileri düşünüldüğünde Irak için böyle bir görevlendirmenin sürpriz olmadığı belirtiliyor. Ancak Irak doğumlu, Detroitli iş insanı Mark Savaya’nın atanması, diplomatik deneyimi olmayan bir ismin bu kadar karmaşık bir siyasi sahnede görevlendirilmesi açısından dikkat çekiyor. Enerjik bir başlangıç yapan Savaya’yı asıl sınav, 11 Kasım seçimleri sonrası şekillenen hükümet kurma süreci bekliyor.

Güçlü ama tartışmalı bir başlangıç

Savaya’nın 19 Ekim’deki resmî atamasından kısa süre önce, Kataib Hizbullah’ın elinde yaklaşık iki yıl rehin tutulan İsrailli-Rus araştırmacı Elizabeth Tsurkov’un 9 Eylül’deki serbest bırakılmasında önemli rol oynadığı iddia ediliyor. Tsurkov’un kendisi de Savaya’ya teşekkür ederek bu iddiayı güçlendirmişti.

Irak’taki Haşdi Şaabi içindeki kaynaklara göre Savaya’nın başarısında, özellikle Babil Hareketi ve lideri Ryan el-Kildani ile olan etnik ve toplumsal bağlarının etkili olduğu ileri sürülüyor.

Bu süreç, Savaya için bir tür “gayrıresmî sınav” niteliği taşıdı. Ancak kişisel ağlarını kullanarak yürüttüğü bu tür kapalı kapılar ardındaki temasların, Irak özel temsilciliği gibi geniş diplomatik koordinasyon gerektiren bir göreve ne kadar uyarlanabileceği belirsiz.

Savaya’nın hedefleri ve İran etkisi

Savaya ilk açıklamasında üç temel hedef belirledi:

– İran ve müttefiklerinin “zararlı dış etkisini azaltmak”,

– Tüm silahlı yapıların devletin kontrolüne alınması,

– Irak’ın uluslararası piyasalara açılması.

Bu hedefler önceki Amerikan temsilcilerinin yıllarca dile getirip başaramadığı başlıklar. İran yanlısı aktörler hâlâ siyasette, güvenlik sektöründe ve ekonomide güçlü şekilde yer alıyor. Bu nedenle kurulacak yeni hükümet, Savaya için belirleyici bir test niteliği taşıyor.

Seçim sonrası kritik süreç

Savaya, 30 Ekim’de yayımladığı açıklamada Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’yi övgüyle anarken, Irak’ın egemenliğini yeniden kazanmaya başladığını söyledi. Ancak Sudani, yabancı askerler Irak’ta kaldıkça silahlı grupların devlet kontrolüne alınmasının mümkün olmayacağını belirterek ABD ile temel bir ihtilafı vurguladı.

Bu çelişkiyi daha da belirginleştiren bir diğer gelişme, İran’a yakın grupların söylemleri oldu. Nüceba Hareketi lideri Ekrem el-Kaabi, 3 Aralık’ta Savaya’yı “vatan haini” ilan ederek açık tehditlerde bulundu.

ABD’nin Irak’taki misyonu, Mustafa el-Kazımi hükümeti döneminde savaş operasyonundan danışmanlık rolüne indirgenmiş ve asker sayısı 5.000’den 2.500’e düşmüştü. Ancak Tahran, Amerikan askerlerinin tamamen çekilmesini istemeye devam ediyor. Washington ise tam çekilmenin bölgesel bir kayıp olacağını düşünüyor.

Güçlü aktörlerle çetin ilişkiler

Savaya’nın en zorlu sınavlarından biri, İran’a yakın üç büyük siyasi figürle ilişki kurmak olacak:

– Nuri el-Maliki (Kanun Devleti)

– Hadi el-Amiri (Bedir Örgütü)

– Kays el-Hazali (Asaib Ehlil Hak)

Bu liderlerin tamamı ABD ile görüşmeyi reddediyor. Öte yandan seçimleri boykot eden Mukteda es-Sadr da hem Savaya’yı hem de onunla çalışan Iraklıları sert sözlerle eleştirdi.

ABD’nin aynı zamanda İran ile de bir temas zemini oluşturması şu anda zor görünüyor. İran kaynakları, Tahran’ın Savaya’yı tecrübesiz ve siyasi olarak uyumsuz gördüğünü belirtiyor.

 Washington için kritik test

11 Kasım seçimlerinin ardından kurulacak hükümet, sadece Savaya’nın başarısını değil, ABD’nin yıllardır gerileyen Irak nüfuzunu yeniden tesis edip edemeyeceğini gösterecek.

30 Kasım’da ABD’nin Suriye özel temsilcisi Thomas Barrack’ın Bağdat’ta Sudani’ye ilettiği, “Hizbullah’a destek veren Iraklı grupların İsrail tarafından hedef alınacağı” yönündeki mesaj, Savaya için bir başka zorlu durum yarattı.