Afrinli Kürtler kamplarda sıkışıp kaldı: Şam-DSG anlaşmazlığı çözümü çıkmaza sokuyor

Suriye’nin Afrin bölgesinden yerinden edilmiş binlerce Kürt için 2025 yılı da belirsizliklerle dolu. Aradan bir yıl geçmesine rağmen, Azadi gibi kamplarda kalan aileler hâlâ zor koşullar altında yaşam mücadelesi veriyor. Kamplarda su yok, aşırı sıcak ve soğuklara karşı koruma zayıf, çocuklar eğitimden mahrum ve hastalıklar yaygın.

Azadi kampında yaşayan İmad Muhammed Katranu, bir futbol sahasının üzerine kurulan kampın ortasında tahta kasaları kullanarak güvercinleri için bir barınak yapmaya çalışıyordu. 2016’da bir Türk SİHA saldırısında bir gözünü kaybeden Katranu’nun eşi Roşin, “Hayatımız hep zordu ama burada daha da zor” dedi.

Kamptaki ailelerin çoğu, 2024 Aralık ayında Şam’ın geçici lideri Ahmed Şara ile ona bağlı Heyet Tahrir el-Şam güçlerinin İdlib’den Halep’e doğru ilerlemesi sırasında Şehba bölgesinden kaçtı. Rejimin çöküşüne günler kala yaşanan bu göçte birçok kişi öldürülen sivillerin cesetleriyle karşılaştıklarını anlatıyor.

Şara–DSG anlaşmazlığı Afrinlilerin kaderini belirsiz kılıyor

10 Mart’ta Şara ile DSG Genel Komutanı Mazlum Abdi arasında imzalanan çerçeve anlaşması, Afrin’den ve Arap çoğunluklu Menbic ve Tel Rıfat’tan yerinden edilenlerin geleceğini çözmeyi amaçlıyordu. Ancak taraflar özellikle yönetim modeline ilişkin derin görüş ayrılıkları nedeniyle ilerleme kaydedemedi.

Bu tıkanma, Şam’ın kuzeydoğuya yönelik kısıtlayıcı önlemler almasına ve Türkiye destekli grupların üç önemli ticaret yolunu kapatmasına yol açtı. Ticaret kesilince kamplarda gıda fiyatları arttı ve yardımlar temel ihtiyaçları karşılamaya yetmez hâle geldi.

Kötüleşen güvenlik durumu ve süren milis varlığı

Afrin’de 2018’de Türkiye destekli Sünni milislerin kontrolü ele geçirmesinden sonra Kürtlere yönelik sistematik hak ihlalleri, mülksüzleştirme ve yağma yaşanmıştı. Bazı gruplar ABD tarafından yaptırıma tabi tutulsa da bir kısmı halen Suriye Milli Ordusu adı altında faaliyet gösteriyor.

2025’te Şara’nın Afrin’i ziyaret ederek mülklerin iadesi sözü vermesine rağmen, sahadaki durum pek değişmiş değil. Özellikle kırsal bölgelerde Sultan Süleyman Şah ve Sultan Murad tugayları gibi milislerin yağmacılık ve zorbalık faaliyetleri sürüyor.

Mülkiyet iadeleri çıkmazda

Afrin’den geri dönmeye başlayan bazı Kürtler, mülklerini geri alabilmek için karmaşık ve çoğu zaman haksız prosedürlerle karşılaşıyor. Yerel yönetimin Eylül ayında yayımladığı mülkiyet genelgesi, asıl maliklerden tam belgeler isterken, mülkleri işgal eden gruplara herhangi bir yükümlülük getirmediği gerekçesiyle tepki topladı.

Bu nedenle pek çok Afrinli geri dönmeye korkuyor. Kamp sakinlerinden Mustafa Said, “Oğlum toprağı geri almak için geri döndü ama ‘Baban gelmeden vermeyeceğiz’ demişler. Kalben nerede durduğumu biliyorlar. Geri dönersem beni öldürürler,” dedi.

Toplumsal denge değişiyor

Uzmanlar, Afrin’in demografik yapısının 2018’den sonra büyük ölçüde Araplaştırıldığını ancak son aylarda geri dönen Kürtlerin sayısının arttığını belirtiyor. Avusturyalı akademisyen Thomas Schmidinger, “Kürtler yeniden Afrin’de çoğunluk hâline geliyor olabilir. Bu, 2018’den sonraki en olumlu gelişme” dedi.

Afrin’in Suriye Kürt kimliği açısından özel bir yer olduğunu belirten Schmidinger, savaş öncesi bölgenin etnik ve mezhepsel çeşitliliğiyle öne çıktığını, bu atmosferin yeniden canlanmasının umulduğunu söyledi.

Geri dönüş umutları Şara–SDG pazarlığına bağlı

Gerek mülkiyet sorunları gerekse Türkiye destekli milislerin faaliyetleri nedeniyle kamplardaki Afrinliler için geri dönüş ancak Şara yönetimi ile DSG’nin anlaşması hâlinde mümkün görünüyor. Kamp sakini Said, “Evimize dönmek için tek yol var: Şam ile DSG’nin anlaşması,” diye konuştu.