Arakçi: Yaptırımlar kalkmazsa UAEA anlaşması da biter

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının yeniden devreye girmesine saatler kala yaptığı açıklamada, ülkesinin nükleer programında barışçıl kullanımdan geri adım atmayacağını vurguladı. Arakçi, “Tahran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) çerçevesinde barışçıl amaçlarla nükleer enerji kullanma hakkını elde etmeye kararlıdır” dedi.

“Adil ve yeni bir anlaşma” vurgusu

Arakçi, İran’ın karşılıklı endişeleri ve “haksız yaptırımları” ele alan adil bir anlaşmaya bağlı kalmaya hazır olduğunu kaydetti.

Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi de önceki gün yaptığı açıklamada, BM yaptırımlarının yeniden devreye girmesi halinde İran’ın UAEA ile yürürlükteki “Kahire Anlaşması”nı sonlandıracağını duyurmuştu.

Avrupa’nın şartları ve İran’ın yanıtı

Geçen ay Fransa, Almanya ve İngiltere’nin (Avrupa troikası) tetiklediği “mekanizma” kapsamında, İran’a BM yaptırımlarının geri dönmemesi için UAEA denetçilerine tüm tesislere erişim hakkı tanıması ve zenginleştirilmiş uranyum stoku konusunda şeffaf olması şart koşulmuştu. Ayrıca Tahran’dan ABD ile görüşmelere yeniden başlaması istenmişti. Ancak İran, bu talepleri “gayrimeşru baskı” olarak niteleyip reddetmişti.

Süreç nasıl başlamıştı?

2015’te imzalanan nükleer anlaşma, İran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu. Ancak ABD, Donald Trump döneminde 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilmiş ve yeniden yaptırımları devreye sokmuştu.

İran da buna karşılık taahhütlerinden kademeli olarak uzaklaştı. 2025 ortasında başlayan ve birkaç tur süren İran-ABD görüşmeleri, Haziran ayında İsrail’in İran’daki askeri ve nükleer tesislere saldırısı ve ardından ABD’nin de doğrudan devreye girmesiyle kesintiye uğramıştı.

Avrupa ülkeleri ise 28 Ağustos’ta “tetik mekanizması” sürecini başlattı ve geçtiğimiz günlerde BM Güvenlik Konseyi’nde yapılan oylamada çoğunluk sağlandı. Böylece BM yaptırımlarının yarın gece yeniden yürürlüğe girmesi bekleniyor.