Kafkasya’da barış adımı: Anlaşma Beyaz Saray’da imzalanacak

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan yarın Beyaz Saray'da ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya gelecek. Görüşmede Aliyev ve Paşinyan'ın, uzun süredir müzakere edilen barış anlaşmasına imza atmaları bekleniyor.

Anlaşmanın en dikkat çekici unsurlarından biri, Azerbaycan topraklarını Nahçıvan'a bağlayacak olması açısından stratejik önem taşıyan Zengezur Koridoru'nun ABD'ye devredilmesi. ABD'nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack, geçen ay kamuoyuna yansıyan açıklamasında koridoru kastederek iki ülkenin 32 kilometrelik yol için on yılı aşkın süredir anlaşmazlık yaşadığını belirtmiş ve ABD'nin bölgeyi yüz yıllığına kiralamasını teklif etmişti.

İsimlerinin gizli kalması şartıyla haber ajansı Reuters'a bilgi veren ABD'li yetkililer, Cuma günü Aliyev ve Paşinyan'ın imzalayacağı anlaşmanın, Zengezur Koridoru'nda faaliyet göstermesi planlanan Amerikan şirketlerine çeşitli ticari ayrıcalıkları garanti altına alacağını söyledi.

Bu kapsamda yolun geçeceği toprağı kullanma hakkı ile üzerinde proje geliştirme olanakları ve işletmesi ABD'ye devredilmiş olacak. Yolun işletilmesiyle ilgili olası yasal süreçlerin denetiminde Ermenistan yasaları geçerli olacak.

Geçmişte Türkiye, bölgedeki yatırımları gerçekleştirmeye istekli olduğunu beyan etmişti.

Koridora Trump'ın adı verilecek

Anlaşma, Azerbaycan'ın doğudaki toprakları ile batıda, Türkiye sınırındaki Nahçıvan bölgesini birbirine bağlayan 32 kilometrelik bir yolun inşaatını öngörüyor. Azerbaycan yolun denetiminin Erivan'da olmasına karşı çıkıyor, Ermenistan da kendi toprakları içinden geçen yolun "koridor" olarak adlandırılmasını istemiyordu.

Reuters'a konuşan ABD'li yetkililer, yola ABD Başkanı'nın adının verileceğini ve adının Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası, kısa adıyla TRIPP olacağını belirtti.

ABD'li yetkililerden biri, bu adımla bölgedeki tıkanmışlığın ticari yollarla giderileceğini ve olası düşmanlıkların önüne geçileceğini söyledi.

Barış anlaşmasının gelişimi

Azerbaycan ve Ermenistan, Dağlık Karabağ için son beş yılda iki kez savaşmıştı. 2020'de 44 gün süren savaşı kazanan Azerbaycan, Dağlık Karabağ'ın geniş kesimlerini yeniden kontrolü altına almış, Eylül 2023'te bölgedeki ayrılıkçılara yönelik 24 saatlik operasyon sonucunda da bölgeyi tamamen ele geçirmişti.

O tarihten beri taraflar arasında barış anlaşması için görüşmeler yürütülüyordu.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bir anlaşma için, Minsk Grubu'nun resmen dağıtılmasını ve Ermenistan anayasasında toprak iddiasına ilişkin maddelerde değişikliği şart koşuyordu.

ABD, Rusya ve Fransa'nın katılımıyla Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki çatışmalara çözüm bulunması hedefiyle 1992'de kurulan, günümüzde ise herhangi bir işlevi bulunmayan Minsk Grubu'nun yarınki imza töreni sırasında resmen dağıldığının açıklanması da bekleniyor.

Bakü'nün toprak bütünlüğüne tehdit olarak gördüğü maddelerde anayasa değişikliği talebi ise daha karmaşık bir süreç gerektiriyor.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan gerekli değişiklik için çağrıda bulundu ancak bunun genel seçimlerin yapılacağı gelecek yıldan önce gerçekleşmesi beklenmiyor.

Paşinyan ülkesinde, Bakü'ye çok fazla taviz verildiğini düşünen milliyetçi ve muhafazakâr çevrelerin baskısı altında.