Erbil-Bağdat hattında sert kriz: Sudani’den gaz üretimini durdurma emri

Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani’nin Kürdistan Bölgesi Hükümeti’ne(KRG) gaz üretimini durdurma çağrısı yapması, ilişkileri daha da gererken Erbil’de büyük öfkeye yol açtı.

İsminin açıklanmasını istemeyen üst düzey bir Kürt yetkili Al-Monitor’a, “Sudani’nin cüretine şok olduk. Düşünün, dediği olsa ne hale gelirdik” dedi.

Gerilim, Bağdat’ın geçen hafta 26 Kasım’da Kürdistan Bölgesi’ndeki Kor Mor gaz sahasına düzenlenen roket saldırısını soruşturmak üzere bakanlık düzeyinde bir komite kurmasının ardından tırmandı. Saldırı, Kürdistan Bölgesi genelinde elektrik kesintilerine neden olmuştu.

Sudani, sahayı işleten Dana Gas şirketine, komite çalışmaları tamamlanana kadar üretimi kapalı tutma talimatı verdi. Kaynaklar, bunun Kürdistan Bölgesi’ni tamamen karanlığa sürükleyeceğini, altyapıyı felç edeceğini ve milyonlarca insanı zor durumda bırakacağını söyledi. Başbakanın bu talimat için hiçbir gerekçe sunmadığı da belirtildi.

Komiteye sonuçları açıklaması için verilen 72 saatlik süre dolmasına rağmen hâlâ bir açıklama yapılmadı.

Bağdat’la uzun süredir petrol gelirleri ve federal bütçe konularında ihtilaf yaşayan Kürdistan Bölgesi Hükümeti karara sert tepki göstererek talimata uymadı ve üretimi yeniden başlattı. Böylece yaklaşık 6 milyon kişi yeniden elektriğe kavuştu. Ancak gerilim, 5 Kasım seçimlerinin ardından yeni hükümetin kurulması için Bağdat’ta yürütülen pazarlıkları daha da karmaşık hâle getirdi.

KEG Başbakanı Mesrur Barzani’nin liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi, bir milyonun üzerinde oy alarak birinci çıktı ve yeni başbakanın belirlenmesinde önemli bir pazarlık gücüne sahip oldu.

Sudani’nin İran’a yakın bireysel partilerden oluşan Koordinasyon Çerçevesi 46 sandalye kazanırken, Kürdistan Demokrat Partisi 27 sandalye elde etti. Sudani ikinci dönem için istekli olsa da, uzmanlara göre Kürtlerin desteği olmadan bu pek mümkün görünmüyor.

Kor Mor, Kürdistan Bölgesi’nin en büyük gaz sahalarından biri ve bölgedeki elektrik üretiminin temel kaynağı. Perşembe günü, sahayı işleten BAE merkezli Dana Gas, bir depolama tankına roket isabet ettiğini ve bunun üretimi durdurduğunu duyurdu. Olay, geniş çaplı elektrik kesintilerine yol açtı.

Saldırıyı üstlenen çıkmadı; ancak genel değerlendirme, saldırının İran destekli Şii milisler tarafından gerçekleştirildiği yönünde. Bu gruplar, daha önce Kürdistan Bölgesi'ndeki enerji tesislerini hedef almış ve bir kısmının Bağdat'tan maaş aldığı bildirilmişti.

Bu saldırı, Temmuz ayında beş petrol sahasına düzenlenen ve üretimi günde yaklaşık 220 bin varil azaltan SİHA saldırılarından sonra en yıkıcı saldırı olarak değerlendiriliyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın Irak özel temsilcisi Mark Savaya, X üzerinden yaptığı açıklamada Bağdat’a sert bir mesaj göndererek, “Irak hükümeti saldırının faillerini tespit edip adalete teslim etmek zorundadır. Egemen bir Irak’ta bu tür silahlı gruplara yer yoktur” dedi.

Savaya, “ABD bu çabalara tam destek verecek. Her yasa dışı silahlı grup ve destekçisi tespit edilecek, hesap verecek” ifadelerini kullandı.

İsrail tarafından son bir yılda verilen ağır darbeler nedeniyle zayıflamış olsa da İran’ın Irak iç siyaseti üzerindeki etkisi sürüyor. Tahran, Irak’ın devasa gaz rezervlerine rağmen elektrik üretimi için İran gazına bağımlılığından stratejik avantaj sağlıyor. Kürdistan Bölgesi’nin ülkenin diğer bölgelerine istikrarlı şekilde elektrik sağlamaya başlaması ise bu bağımlılığı azalttığı için İran’ın hoşnutsuzluğunu artırıyor.

KRG’den bir yetkili, Sudani’nin amacının “Kürdistan Bölgesi’nin tamamen boğulması” olduğunu, bunun da Irak anayasasında güvence altına alınmış federal statüye rağmen bölge üzerinde yeniden merkezi kontrol sağlama girişiminin bir parçası olduğunu ifade etti.

Irak İçişleri Bakanı Abdul Emir eş-Şammari ile Ulusal İstihbarat Servisi Başkanı Hamid eş-Şatri, geçen cuma Kor Mor sahasını ziyaret ederek hasarı yerinde inceledi. Şatri ve ulusal güvenlik danışmanı Kasım el-Araji’nin başbakanlık için adı geçen güçlü adaylar arasında olduğu, Araji’nin Sudani ile oldukça kötü, Kürdistan Demokrat Partisi ile ise oldukça iyi ilişkilere sahip olduğu belirtiliyor.