Eski ABD Büyükelçisi: Suriye’de Kürtlerin federalizm talebine Washington destek vermeli

ABD'nin eski Irak büyükelçisi Zalmay Halilzad, Rûdaw’dan Tania Ahmed’e verdiği röportajda, Suriye'de Kürtlerin federalizm talebine ABD'nin destek vermesi gerektiğini vurgularken, Demokratik Suriye Güçleri’nin (DSG) geleceğine ilişkin önemli bir yol haritası çizdi. Eski büyükelçi ayrıca Irak'taki siyasi çıkmazlara ve Kürt partileri arasındaki birlik çağrılarına da dikkat çekti.

2005-2007 yılları arasında ABD'nin Irak büyükelçisi olarak görev yapan Zalmay Halilzad, Suriye'nin geleceği ve Kürtlerin Kamışlo konferansında dile getirdiği federalizm talebini değerlendirdi.

Halilzad, "Amerika federal bir ülke. Federalizm hakkında olumlu konuşmaktan başka bir şey söyleyemem. Federalizm deneyimimizin ülkemizi kurtardığına inanıyorum. Bazı insanlar federalizme karşı olumsuz. Afganistan'da büyükelçi olduğumda Başkan Karzai beni aramış ve federalizm hakkında olumsuz bir şeyler söylememi istemişti. Ben de federal bir ülkeyi temsil ettiğim için olumsuz hiçbir şey söyleyemeyeceğimi belirtmiştim” dedi.

Suriye’de sadece Kürtlerin değil, diğer bileşenlerin de “merkezi olmayan bir sistemden yana” olduklarını hatırlatan Halilzad, “Merkez ile belirli bölgeler ve uluslar arasındaki denge önemli konulardan biri. Ne yazık ki, Suriyeliler tek başlarına karar verecek durumda olmayabilirler, çünkü komşular ve bölgesel güçler de sonucu etkileyecek. Suriye'deki durum göz önüne alındığında, Suriyeliler arasında gelecekteki yapı hakkında ulusal bir anlaşma olmasını sağlamak için bir çaba sarf edilmelidir ve federalizm önemli alternatiflerden biridir” ifadelerini kulandı.

Federalizm ciddi bir çözüm olabilir mi?

Halilzad, federalizmin Suriye'deki mevcut karmaşık durum için bir çözüm olup olamayacağına ilişkin soruya temkinli ancak olumlu yaklaştı. Kararı Suriyelilerin vermesi gerektiğini ancak merkezi olmayan bir sistemin makul göründüğünü ifade etti.

“Bunun ciddi bir çözüm olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna Halilzad, "Olabilir. Suriyelilerin anlaşması gerekir. Duruma bakarsanız, merkezi olmayan uygun bir sistem açıkça görülüyor, ancak kararı Suriyelilerin vermesi gerekiyor” yanıtını verdi.

ABD'nin Kürtlerin “federalizm” talebine desteği

Eski Büyükelçi, Kürtlerin federalizm taleplerinde ısrar etmeleri halinde ABD'nin onları desteklemesi gerektiğini vurguladı. Halilzad, mevcut ABD yönetimini temsil etmese de, kişisel görüşünün bu yönde olduğunu açıkça belirtti.

Halilzad, "Federalizm" kelimesine karşı bazı hassasiyetler olsa da, önemli olanın yetkilerin merkez mi yoksa yerel birimlere mi ait olacağı konuları olduğunu dile getirdi.

“Kürtler federalizm taleplerinde ısrar ederlerse ABD onları destekler mi?” sorusuna Halilzad, şu yanıtı verdi:

"ABD destekler, desteklemesi gerekir. Hükümette değilim, mevcut ABD yönetimini temsil etmiyorum. Ancak Suriyeliler bir anlaşmaya varırlarsa, adına ne derlerse desinler, bazıları federalizm kelimesine karşı hassas olsa da, önemli olan işlevlerin merkeze mi yoksa yerel birimlere mi ait olacağıdır. Her zaman tek bir yaklaşım yoktur. Irak anayasası açıkça merkezi olmayan bir yapıya yöneliktir. Müzakerelerin nasıl gittiğine ve doğal kaynaklar gibi durumlarına bağlı olarak farklı dengeler olabilir. İnsanların tartışması ve üzerinde anlaşması gereken konular var."

DSG'nin geleceği ve bölgesel güvenlik güçleri modeli

Demokratik Suriye Güçleri’nin (DSG) geleceği konusunda Halilzad, bölgesel bir güvenlik gücünün varlığının bir çözüm olabileceğini öne sürdü. Bu modeli Irak'taki Peşmerge deneyimiyle karşılaştırdı.

Zalmay Halilzad, “Elbette, Peşmerge'yi daha çok kişisel bir güç olarak değil, entegre bir bölgesel güç olarak görmek istersiniz. Bu yüzden burada bile yapılması gereken şeyler var. Bazıları, yerel güçlerin bazı kısımlarının merkezi güçlerle entegre edilmesi gerektiğini söylüyor. Kısımlar bölgesel veya yerel sorumluluğa sahip olmalıdır. Çeşitli yapılar var. Önemli olan ulusal bir anlaşmaya varmaktır; yani temel bileşenler için işe yarayan, istikrarı sağlayabilen, çatışmalardan korunabilen ve hem yerel halkın hem de genel olarak ülkenin güvenliğini sağlayabilen bir anlaşma” değerlendirmesinde bulundu.

Irak'ta siyasi çıkmaz ve “anayasa” vurgusu

Kürdistan ve Irak ziyaretini değerlendiren Halilzad, Başkan Mesud Barzani ile yaptığı görüşmenin olumlu geçtiğini ve Barzani'yi "harika bir dost ve bölgenin lideri" olarak gördüğünü belirtti.

Halilzad, Irak'taki yaklaşan seçimlerin ve bölgesel gelişmelerin önemini vurgulayarak, Kürdistan Bölgesi’nin seçimlere katılmasından duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

“Erbil ve Bağdat arasındaki sorunlar nedeniyle bazı endişeler vardı. Irak anayasasının, sadece kağıt üzerinde kalmayıp, gerçekten uygulanması çok önemli” diyen Halilzad, “Aksi takdirde, Bağdat ve Erbil ilişkileri, siyaset ve Irak'ın geleceği olumsuz etkilenir. Umarım iyi bir seçim olur ve özellikle Kürtler olmak üzere birçok Iraklı oy kullanır. Seçmen katılımı düşerse, seçimin önemi azalır. Demokrasi ve özgürlük fırsatı sağlandı, şimdi Iraklıların bunu koruması ve geliştirmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.

Halilzad, Sünnilerin de başlangıçta anayasaya karşı çıktığını ancak şimdi uygulanmasını istediğini hatırlatarak bu durumu olumlu bir gelişme olarak niteledi.

Eski Büyükelçi, "Güçlü merkezi hükümet zihniyeti hala var. Anayasanın merkezin ve bölgelerin yetkilerini belirlemesi tam olarak uygulanmıyor. Örneğin petrol üretimiyle ilgili anayasanın istediği yasalar çıkarılmadı" diyerek Irak'taki anayasal sorunlara dikkat çekti.

Anayasanın değiştirilmesi veya mevcut anayasanın uygulanması tercihi sorulduğunda Halilzad, "Değiştirilene kadar mevcut anayasa uygulanmalı" yanıtını verdi. Irak'ın anayasayı uygulamamasıyla ilgili yargı endişelerini paylaştığını da dile getirdi.

Zalmay Halilzad, şunları kaydetti:

"Kürdistan içinde yasal bir çatışma olduğunu düşünüyorum. Kürdistan anayasaya uygun yasalar çıkardı ama Irak geneli bazılarını kabul etmedi. Saddam dönemi yasaları hala geçerli, oysa yeni bir anayasa var. Yasalar mevcut anayasayı yansıtmalı. Bu, seçim sonrası yeni hükümet kurma görüşmelerinin önceliği olmalı ve yasaların çıkarılması için bir takvim olmalı. Kürtlerin, 'ayaklarını ateşte tutarak' yani anlaşmaların uygulanmasını sağlayarak önemli bir rolü var. Federalizm anayasada belirtildiği gibi çalışmazsa, Irak'ın geleceği hakkında sorular ortaya çıkabilir, güvensizlik ve istikrarsızlık artabilir. Irak'ın dostu ve Kürdistan'ın dostu olarak, bu yasal boşlukların, petrol ve gaz yasası gibi anayasanın gerektirdiği yasaların çıkarılmasıyla doldurulmasının önemli olduğuna inanıyorum."

Halilzad, "federalizmin babası" unvanını kabul edip etmeyeceği sorusuna ise bu unvanın Iraklılara ait olduğunu belirterek teşekkür etti.

Zalmay Halilzad: "Aslında Irak Anayasası'nın, federalizm de dahil olmak üzere, babaları Iraklılardır. Başkan Barzani, Başkan Talabani ve diğer liderler önemli roller oynadı. Benim rolüm yardımcı olmaktı. Anayasa metin ve ruh olarak her zaman uygulanmadı” dedi.

Kürt partileri arasında birlik çağrısı:

Kürt partileri arasındaki işbirliğini değerlendiren Halilzad, mevcut durumun "iyi olmadığını" ifade ederek daha fazla Kürt birliği görmek istediğini belirtti. Kürdistan seçimlerinin üzerinden neredeyse bir yıl geçmesine rağmen hükümetin kurulamamasının "kabul edilemez" olduğunu söyledi.

Halilzad, “Merkezi olmayan bir Irak'ın daha etkili olacağına inanıyorum. Kürtlerin birliği, KYB, KDP ve diğerlerinin işbirliği önemli bir zorluk. Kürdistan tüm potansiyeline ulaşamaz, Bağdat'ta etkili olamaz ve bölgesel etkilerden bağımsız olamazsa sorunlar artar. Kendi içlerindeki anlaşmazlıklar Kürdistan'ın geleceğini tehlikeye atıyor. İlişkimiz 30 yıldan fazla bir süredir devam ettiği için kendime bu hakkı görüyorum. Kürt birliğinin temel konularda anlaşmaya varması ve birlikte çalışması gerekiyor. Bu zor ama olması gereken bir şey” diye konuştu.

Halilzad, bu zorlukların üstesinden gelmek için Kürt liderlerinin bir araya gelip konuşmaları gerektiğini savundu. Başkan Mesud Barzani'nin "babacan bir figür" olarak Kürtleri bir araya getirme ve liderlik etme sorumluluğu taşıdığını belirtti.

Irak seçimleri ve İran'ın bölgesel etkisi

Irak'taki seçim kampanyalarını "çok güzel" ve "heyecan verici" bulan Halilzad, büyük mitinglerin ve konuşmaların demokrasi için iyi olduğunu ancak tek başına yeterli olmadığını belirtti.

Eski diplomat, “Seçimlere katılım, ardından güçlü bir blok oluşturmak, güçlü temsil ve Kürtlerin ihtiyaç duyduğu şeyler için etkili savunma, Irak'ın geleceğinin şekillendirilmesi için önemli olacaktır” dedi.

Seçimlerin Irak'ta gerçekten bir değişim yaratıp yaratmayacağı sorusuna, bunun halkın elinde olduğunu ve seçime katılım oranının ilk işaret olacağını söyledi.

Halilzad, "Demokrasiyi korumak, onu güçlendirmek için seçmenlerin katılımına ve uyanıklığına ihtiyaç vardır. Yukarıdan gelmez, siz kendiniz dikkat etmelisiniz" mesajını verdi.

Seçimlerden sonra İran'ın Irak'taki rolüne ilişkin Halilzad, İran'ın bölgesel düzeyde zayıflamış olsa da, Irak için hâlâ büyük bir komşu olduğunu ve baskın bir dış güç olmak istediğini belirtti.

 "Irak'ın tamamen egemen ve bağımsız bir ülke olması gerekiyor. Bir ABD veya İran temsilcisi Iraklılara kimin başbakanları olması gerektiğini söylememeli" diyen Halilzad, Irak'ın egemenliğine vurgu yaptı.

Zalmay Halilzad, "İran'ın kendi beklentileri var, belki Irak'tan kırmızı çizgilerine saygı duymasını istiyor. Suriye veya Lübnan'daki gibi değişiklikleri Irak'ta görmek istemiyor. Komşu olarak iyi ilişkiler kabul edilebilir, ancak bağımlılık ve üstünlük ilişkisi Iraklılar için kabul edilemez olmalı. Iraklıların kendi uzun bir tarihi var; karanlık ve şanlı sayfalarıyla. Irak çoğunlukla Arap. İran ile ortak noktası, İran'ın çoğunluğunun Arap olmaması ve Kürtlerin her iki ülkede de bulunmasıdır. Son 20 yıldaki durumlar nedeniyle İran bazı etkiler elde etti. Bunu ele almaya başlamanın zamanı geldi” ifadelerini kullandı.