İran’ın Şam’dan sır dolu çekilişi: Esad’ın düşüşüne 48 saat kala tahliye emri

İran’ın Suriye’deki diplomatik ve askerî varlığını, Beşar Esad yönetiminin 8 Aralık 2024’te çöküşünden yalnızca iki gün önce tamamen geri çektiği ortaya çıktı. Üç farklı kaynak, Fransız haber ajansına verdikleri bilgilerde, Tahran’ın hem diplomatik misyonunu hem de sahadaki tüm unsurlarını 5–6 Aralık’ta ani bir kararla tahliye ettiğini doğruladı.

Suriye’de bir dönem İran Devrim Muhafızları ile çalışan eski bir Suriyeli subay, 5 Aralık’ta İranlı komutanları tarafından acilen toplantıya çağrıldığını, 6 Aralık sabahı ise “Suriye’de artık İranlı hiçbir güç kalmayacak, biz gidiyoruz” sözleriyle karşılaştıklarını aktardı. Aynı kaynak, İranlı komutanın tüm hassas belgelerin yakılmasını, bilgisayarların sökülmesini ve grubun derhal dağıtılmasını emrettiğini söyledi.

Subay, “Her şeyin önceden planlandığı belliydi ama bu kadar hızlı çözüleceğini bilmiyorduk” dedi. İranlıların ayrılışın ardından Suriyeli çalışanlara maaşlarının peşin ödendiği, kimliklerinin iade edileceğinin söylendiği belirtildi.

Benzer biçimde, İran’ın Şam’daki konsolosluk biriminde çalışan iki Suriyeli eski görevli de konsolosluğun 5 Aralık akşamı tamamen boşaltıldığını, diplomatların gece saatlerinde Beyrut’a geçtiğini bildirdi. İran vatandaşlığı taşıyan bazı Suriyeli çalışanların da onlarla birlikte ülkeyi terk ettiği ifade edildi.

Suriye–Lübnan sınırındaki Yeni Yabus–Masnaa geçişinde o günlerde “saatler süren yoğunluk” yaşandığı belirtilirken, çok sayıda İranlı askerî yetkilinin de aynı hat üzerinden çıktığı aktarıldı.

Halepten Şam’a uzanan çöküş

Suriye ordusuyla birlikte Hama ve Halep cephelerinde İran güçleriyle çalışan Albay Muhammed Dibo, Halep’in düşmesinin ardından İran’ın başka hiçbir noktada savaşmadığını belirterek “çöküş çok hızlı oldu, İran tamamen çekilmek zorunda kaldı” dedi.

Dibo, İranlılara ait bazı üslerde pasaport ve kimlik gibi kişisel belgelerin dahi bırakıldığını, çekilmenin ne kadar ani yapıldığının bu belgelerle anlaşıldığını söyledi.

İran destekli güçlerin yoğun olarak bulunduğu Halep’in batısı, güney kırsalı, Nubl–Zehra hattı ve Neyrab askeri havaalanı, muhalif güçlerin ilerleyişi sırasında hızla boşaltıldı. İran basını da Kasım 2024 sonunda Halep’te üst düzey bir İranlı askeri danışmanın öldürüldüğünü doğrulamıştı.

Hamimim üzerinden tahliye

Sahadaki Suriyeli kaynaklara göre, yaklaşık 4 bin İranlı savaşçı ve danışman Rusların kontrolündeki Hmeymim (Hımeymîm) üssünden tahliye edilerek önce Rusya’ya, ardından İran’a gönderildi. Bazı gruplar da karadan Lübnan ve Irak yönüne geçti.

Benzer şekilde, Hizbullah’ın da 8 Aralık sabahı savaşçılarına Humus ve Şam çevresindeki noktalardan çekilme talimatı verdiği bildirildi.

İran nüfuzunun sona erişi

Suriye’de yıllar boyunca Şam yönetimiyle birlikte savaşan İranlı ve İran yanlısı gruplar, Zeynebiye’den Mezze’ye, Şam Havalimanı çevresinden Lübnan sınırına kadar çok sayıda kritik noktayı kontrol ediyordu. Ancak savaşın son döneminde rejimin hızlı gerileyişiyle bu varlık zayıfladı.

İsrail’in son yıllarda yüzlerce hava saldırısıyla İran altyapılarını hedef aldığı bilinirken, Aralık 2024’te yaşanan ani çekilme, Tahran’ın Suriye’deki nüfuzunun dramatik biçimde son bulduğunun en net işareti olarak değerlendiriliyor.