Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney'in İsrail-İran savaşı sırasında kamuoyunun gözünden uzak kalması , onun liderliği ve İslam Cumhuriyeti'nin geleceği açısından belirleyici bir an olabilir.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu sürekli olarak oradaydı; günlük açıklamalar yapıyor ve kararlılık gösteriyordu. Ancak İran'ın başkomutanı Hamaney, çatışma sırasında büyük ölçüde ortalıkta görünmüyordu; yalnızca iki video mesajı yayınladı; bunlardan birinin büyük ihtimalle bir sığınakta çekildiği tahmin ediliyordu.
Ateşkesin ardından üçüncü bir video mesajının ortaya çıkmasıyla , savaş zamanındaki davranışlarının etkilerine ilişkin tartışmalar uzmanlar ve İran kamuoyu arasında kızıştı.
Hayatta Kalmak İçin Saklanmak
Hamaney'in ortadan kaybolması sadece bir liderlik tarzı meselesi değildi; aynı zamanda onun İsrail'in hedef listesinde en üst sırada yer aldığına dair güvenilir raporlarla da doğrudan desteklendi.
İsrail Savunma Bakanı İsrael Katz, İsrail'in çatışma sırasında İran dini liderini aktif olarak suikastle öldürmeye çalıştığını ancak "çok derinlere indiği" için bunu başaramadığını, yani "operasyonel bir fırsat olmadığını" kamuoyuna açıkladı.
Tehdit o kadar şiddetliydi ki, Hamney'in tüm elektronik iletişimi askıya aldığı ve yalnızca sınırlı sayıdaki yardımcılarına güvendiği bildirildi. New York Times, öldürülmesi durumunda bir halefiyet sırası bile belirlediğini bildirdi.
Liderlik Ateş Altında mı?
Bu olağanüstü tehdit düzeyi ve Hamaney'in tepkisi, onun liderliğine ilişkin algıları şekillendirdi.
Uluslararası Kriz Grubu'nun İran programı direktörü Ali Vaez, RFE/RL sitesine yaptığı açıklamada, "Ayetullah Hamaney, hem rejiminin başına bu felaketi getirmekten hem de onu tehlike anında kurtarmaktan sorumluydu" dedi.
Vaez, İsrail'in başlattığı saldırının İran'ın askeri komuta kademesini ortadan kaldırdığını ve "İran'ın liderlik ve güvenlik aygıtındaki ciddi yapısal zayıflıkları" ortaya çıkardığını söyledi.
Bu olumsuzluklara, İran'ın füze cephaneliği, nükleer programı ve bölgesel vekillerinin aldığı hasar da eklenince, İslam Cumhuriyeti'nin stratejik doktrini altüst oldu.
Vaez, "Hamaney çatışmadan hem fiziksel hem de siyasi olarak sağ kurtuldu ancak mirası ülke için yıkıcı oldu" diye savundu.
Ancak bazıları Hamaney'in kriz yönetiminde nüanslar görüyor.
Tel Aviv merkezli Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nün (INSS) İran ve Şii Eksen Araştırma Programı Direktörü Raz Zimmt, ilk şoka ve üst düzey komutanların kaybına rağmen Hamaney'in hızla haleflerini atamayı başardığını, özellikle bu kayıpların boyutu göz önüne alındığında "o kadar da kolay olmayan" bir örgütsel başarı olduğunu belirtti.
Zimmt, RFE/RL'ye yaptığı açıklamada, "Şaşkınlığa ve şoka rağmen, ki bu kesinlikle paranoyasını artırdı, bence 24 saatten kısa bir sürede haleflerini açıklamayı başardı" dedi.
Kaos karşısında kontrolü sürdürebilme yeteneğinin, Hamaney'i otoritesine yönelik doğrudan tehditlerden geçici olarak koruduğunu ileri sürdü.
"Yakın gelecekte onun otoritesini sorgulamak daha da zor olacak, özellikle de etrafında daha az deneyimli komutanlar olması nedeniyle."
IRGC Yükselen Güç
Ancak bu olay, İran Devrim Muhafızları Ordusu'nun (IRGC) rolünü daha da öne çıkardı.
Vaez, “İslam Cumhuriyeti’ne yönelik her büyük dış şok… tarihsel olarak, IRGC’nin sistemdeki rolünün genişlemesine katkıda bulunmuştur” dedi.
Devrim Muhafızları Ordusu, krizden siyasi kurumun omurgası olarak çıkmış, kritik komuta boşluklarını hızla doldurmuş ve kendisini İslam Cumhuriyeti'nin bekası için vazgeçilmez kurum olarak konumlandırmıştır.
Zimmt de aynı fikirde olduğunu belirterek, "İran elitleri içinde güvenliği sağlayabilecek ve rejimin varlığını destekleyebilecek ana unsur olarak Devrim Muhafızları'nın yerini alabilecek başka birini göremiyorum" dedi.( RFE/RL)
