Pragmatizm, Rusya-Suriye ilişkilerini yeniden tanımlamaya yeter mi?

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın Moskova ziyareti, uzun yıllar süren düşmanlığın ardından iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin işareti olarak dikkat çekti. Kremlin’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından yakın müttefiklere ayrılan salonda ağırlanan Şara, savaşla yıkılmış bir ülkeyi yeniden inşa etmek, güvenliği sağlamak ve dış baskılar arasında ülkenin birliğini korumak amacıyla Moskova ile yeni bir sayfa açmak istiyor.

Düşmanlıktan temkinli yakınlaşmaya

İdlib dağlarından iktidara gelen “isyancı” lider Şara, geçmişte Suriyelilerin acılarını uzattığını düşündüğü Rusya’yla yeniden ilişki kurarak büyük bir diplomatik riske girdi. Ancak yeni Şam yönetimi, Rusya’nın rolünü bu kez “vesayet kuran bir güç” değil, “karşılıklı faydaya dayalı bir ortak” olarak tanımlamak istiyor.
Kremlin açısından da Şara’nın ziyareti hayati önemdeydi. Ukrayna savaşı ve 2023 sonrası bölgesel dengelerdeki kayıpların ardından Moskova, Doğu Akdeniz’deki nüfuzunu korumak ve tamamen dışlanmamak için Şam’la yeniden işbirliği arayışına girdi.

Zorlu dosyalar, temkinli diplomasi

Ziyaret büyük bir kırılma yaratmasa da iki taraf arasında güvenin yeniden inşası için ilk adım olarak görülüyor. Görüşmelerde, Tartus ve Hmeymim’deki Rus üslerinin geleceği, Esad döneminden kalma borçlar, askeri ve ekonomik anlaşmaların durumu ve geçiş adaleti süreci gibi hassas başlıklar gündeme geldi.
Dikkat çekici olan, devrik lider Beşar Esad’ın akıbetinin resmi açıklamalarda hiç dile getirilmemesiydi. Taraflar, “ortak çıkarlar” ve “gelecek işbirliği” vurgusuyla konuyu örtülü biçimde geçiştirdi. Şam yönetimi açısından Moskova’nın gelecekteki yapıcı rolü, Esad dosyasını gündeme getirmekten çok daha önemli görünüyor.

Güvenlik işbirliği sinyalleri

Toplantılara Rus Askerî İstihbarat Başkanı İgor Kostikov’un katılması, güvenlik alanında yeni bir işbirliğinin de masada olduğunu gösterdi. Tarafların, Rusya ve Orta Asya kökenli radikal gruplara karşı koordinasyon, eski rejim unsurlarının faaliyetlerini sınırlama ve istikrarı tehdit eden girişimlerin önlenmesi gibi konuları ele aldığı bildiriliyor.

Batı tepkisi en büyük engel

Her iki taraf da ilişkileri yeniden tanımlamak istese de, ABD ve Avrupa’nın olası tepkisi sürecin önündeki en büyük engel. Washington ve Brüksel, Şam’ın Rusya için yaptırımları aşmakta “arka kapı” haline gelmesinden endişe ediyor.
Askeri alanda Suriye, savunma kapasitesini yeniden inşa etmek için Rusya, Çin ve Türkiye’ye yönelmek zorunda. Batı ile bu alanda işbirliği neredeyse imkânsız. Ekonomik olarak da Moskova’nın katkı potansiyeli sınırlı; yaptırımlar Rus yatırımlarını zorlarken, Batı’nın yardımı ise kapsamlı siyasi reformlara bağlanmış durumda.

Doğu ile Batı arasında hassas denge

Şara hükümeti “herkesle açık, kimseye bağımlı olmayan” bir dış politika izleme iddiasında. Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani’nin de dediği gibi, yeni dış politika “kutup siyasetinden uzak, dengeli ve ulusal çıkar odaklı” bir çizgi izliyor. Ancak bu dengeyi sürdürmek kolay olmayacak: ülkenin güvenliği, ekonomik toparlanma ve uluslararası meşruiyet hedefleri çoğu zaman birbirine zıt yönlerde ilerliyor.

Yeni dönemin başlangıcı

Sonuçta, pragmatizm tek başına Rusya-Suriye ilişkilerini yeniden tanımlamaya yetmeyebilir; ancak mevcut koşullarda tek uygulanabilir strateji gibi görünüyor. Moskova zirvesi, iki taraf için de “karşılıklı zorunluluk” temelinde yeni bir sayfa açtı:
Şam, yönetimini güçlendirmek ve ekonomisini canlandırmak için Rusya’ya ihtiyaç duyarken; Moskova da Orta Doğu’daki etkisini korumak için Suriye’ye muhtaç.

Ancak ilişkilerin geleceğini, iki başkent arasındaki siyasi niyetten çok, bölgesel dengeler ve küresel güç mücadelesi belirleyecek. Şam’ın önündeki en büyük sınav ise bu yeni dış politika denklemini “bağımsızlık olmadan yalnız kalmadan, açılım olmadan bağımlı olmadan” kurabilmek olacak. (Samer İlyas-Al Majalla)