Rusya’nın gizli yazışmaları ortaya çıktı: İran’ın 16 Su-35’i üretim hattında

Rusya’dan sızdırılan yeni belgeler, uzun süredir gündemde olan Su-35 savaş uçağı satışının nihayet üretim aşamasına geçtiğini ortaya koydu. Moskova’nın askeri-sanayi kompleksine ait iç yazışmalar, İran Hava Kuvvetleri için üretilen 16 Su-35’in montaj hattına alındığını ve teslimatların 2025 ile 2027 arasında planlandığını gösteriyor. Anlaşmanın hayata geçmesi, İran’ın yaşlanan savaş uçağı filosu için onlarca yıl sonra gerçekleşecek en önemli niteliksel yükseltme anlamına gelecek.

Sızıntı, son yıllarda Rusya-İran ilişkilerindeki dengesizliği de yeniden gündeme taşıdı. İran, Ukrayna savaşında Moskova’ya Şahed insansız hava araçları ve kısa menzilli füzeler sağlarken, Rusya ise buna karşılık Su-35’leri vaat etmiş ancak yaptırımlar, savaş kayıpları ve daralan ihracat kapasitesi nedeniyle teslimatları geciktirmişti.

Sözleşme, üretim ve takvim

Ukraynalı araştırmacı platformu UNITED24 tarafından 28 Kasım’da yayımlanan belgeler, “R/1936411141768” kodlu bir ihracat sözleşmesine ve “K10” kodlu yabancı müşteriye ait sipariş zincirini detaylandırıyor. Bir yazışmada “K10”un doğrudan İran olarak tanımlandığı görülüyor. Mart 2024 – Eylül 2025 tarihli belgeler, İran Hava Kuvvetleri’ne ihracat için üretilecek ilk 16 Su-35 partisinin Rusya’daki çeşitli devlet tesislerinde işleme alındığını gösteriyor.

Ana montaj noktası, Uzak Doğu’daki Yuri Gagarin Komsomolsk-na-Amure Fabrikası (KnAAZ). Fırlatma koltuğu bileşenleri ve sensörler ise Moskova yakınlarındaki Zvezda ve İkinci Moskova Alet Yapım Fabrikası gibi tesislerden tedarik ediliyor. Belgelerde modernizasyon değil, tamamen yeni uçakların üretildiğine işaret eden tam ölçekli siparişler yer alıyor.

Teknik eklerde tüm bileşenlerin ihracat konfigürasyonunda, İngilizce etiketlerle ve "Anglo-Sakson" ölçü sistemiyle hazırlanması gerektiği belirtiliyor. Yazışmalar ayrıca İran’ın 2024 boyunca üç taksitte ödeme yaptığını da doğruluyor. Genel tablo, uçakların tamamen finanse edildiğine ve üretimin fiilen başlatıldığına işaret ediyor.

İran’ın Su-35 ihtiyacının nedeni

İran’ın savaş filosu, Şah döneminden kalma F-14A ve F-4E’lerden Irak-İran Savaşı sonrası edinilen MiG-29, Su-24MK gibi uçaklara kadar, eski platformların bir yamaması niteliğinde. Modernizasyon çabalarına rağmen yedek parça sıkıntısı, modern sistemlerle uyumsuzluk ve hayatta kalabilirlik sorunları yıllardır derinleşiyor. ABD ve BM yaptırımları ise Tahran’ın seçeneklerini giderek daralttı.

2007 ve 2015’te Su-30 türevleri için yapılan girişimler de sonuçsuz kalmıştı. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü verilerine göre 2015–2019 arasında İran’ın silah ithalatının %98’i Rusya’dan geldi; 2020–2024 döneminde ise Moskova tek büyük tedarikçi olmayı sürdürdü.

Haziran’daki 12 günlük İran–İsrail çatışması, İran filolarının zafiyetini belirginleştirdi. İsrail, saldırılarında İran’ın komuta-kontrol altyapısı, hava savunma sistemleri ve füze tesislerini hedef aldı; en az 15 savaş platformu tahrip edildi. Buna karşın İran’ın savaş uçağı filosu, İsrail açısından “ikincil öncelik” olarak görüldü.

Rusya’nın sınırlı ihracat kapasitesi

Uzmanlar, Su-35’in İran’ı İsrail veya Körfez hava kuvvetleriyle denk bir seviyeye getirmeyeceğini belirtiyor; yine de Su-35’ler, İran’ın hava sahasını daha uzak mesafelerden savunmasına imkân verecek. Su-35, güçlendirilmiş gövdesi, dijital uçuş kontrol sistemi ve geniş yakıt kapasitesiyle uzun menzilli devriyelere uygun bir platform. R-37M gibi uzun menzilli füzelerle birleştiğinde bölgesel hava resmini önemli ölçüde değiştirebilir.

Buna rağmen pilot eğitimi, bakım, yedek parça ve modernizasyon gibi alanlarda İran’ın mevcut kapasitesinin sınırlı oluşu büyük bir risk. Olası çatışma senaryolarında İran uçakları, F-35, F-15, Rafale ve Typhoon gibi daha gelişmiş platformlarla karşı karşıya kalacak.

Kuzey Afrika merkezli savunma analisti Akram Kharief, sızıntının gerçekçi olduğunu ancak Rusya’nın teslimat takvimini tutturmasının zor olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Rusya yılda en fazla dört ila altı Su-35 üretebilir. Bu da teslimatların gecikme ihtimalini artırıyor. Sızıntı, Rusya’nın ihracat kapasitesinin ne kadar sınırlı olduğunu da gösteriyor.”

Kharief ayrıca Rusya’nın Su-57 yerine Su-35 teklif ederek bölgesel dengeleri aşırı değiştirmeden İran’ın acil ihtiyaçlarını karşılamayı hedeflediğini vurguluyor.

Bölgesel dengelere etkisi

Su-35’lerin teslimatı, İran’ın Suriye ve Irak hava sahalarında hareket kabiliyetinin kısıtlandığı bir döneme denk geliyor. Uzmanlara göre bu uçaklar, İran’ın hava devriyelerini daha dış hatlara taşımasına, düşman uçaklarını İran hava sahasına ulaşmadan önce tespit ve tehdit etmesine imkân sağlayabilir.