Suriye diktatörlükten uzaklaşmaya çalışırken otoriterlik işaretleri sürüyor

Suriye’de eski rejimin devrilmesinden bu yana iktidara gelen yeni yönetim, ülkeyi diktatörlükten uzaklaştırma iddiasıyla yola çıktı. Güvenlik ve cezaevi sistemlerinde köklü değişiklikler, seçimlerin düzenlenmesi ve toplumsal barışın tesisi yönünde atılan adımlar dikkat çekiyor. Ancak uzmanlar ve insan hakları grupları, iktidarın şekilleniş tarzında hâlâ otoriter eğilimlerin sürdüğü uyarısında bulunuyor.

Esad döneminin gölgesi

Yarım yüzyıldan fazla süren Esad ailesi yönetimi, güvenlik aygıtı ve hapishaneler üzerinden toplum üzerinde yoğun bir baskı kurmuştu. İşkenceler, infazlar ve kitlesel kayıplar, rejimin korku yoluyla hükmetme pratiğinin sembolüydü. Yeni İçişleri Bakanlığı yönetimi, Mayıs ayında yaptığı açıklamada bu düzeni değiştirmek üzere cezaevi ve güvenlik sistemlerinde reform sözü verdi. İnsan onurunu koruyan yeni hapishaneler inşa edilmesi ya da mevcutların rehabilite edilmesi planlanıyor.

Bakanlık sözcüsü Nur el-Din el-Baba, "Güvenlik güçlerinin zulüm dönemi sona erdi," diyerek yeni dönemin eski rejimden kopuşu temsil ettiğini savundu.

Yeni lider, eski alışkanlıklar

Bununla birlikte, Aralık ayında Beşar Esad’ın devrilmesinden sonra başa geçen Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara’nın yönetim tarzı tartışmalara yol açıyor. Eski bir İslamcı muhalif lider olan el-Şara, karar mekanizmalarını kendisi ve yakın çevresinde toplamakla eleştiriliyor. Özellikle kardeşleri ve uzun süredir birlikte hareket ettiği isimler kilit bakanlıklara getirilmiş durumda. Savunma, içişleri ve dışişleri gibi kritik bakanlıkların, Hayat Tahrir el-Şam’dan gelen eski yol arkadaşlarına emanet edilmesi, otoriter reflekslerin devam ettiğinin işareti olarak görülüyor.

Seçimler ve kapsayıcılık tartışması

Yaklaşan parlamento seçimleri, başlangıçta demokrasiye geçişin sembolü olarak sunulmuştu. Ancak seçimlerin bir kısmının ertelenmesi ve bazı bölgelerde adayların merkezi otorite tarafından atanması, tartışmalara neden oldu. 210 sandalyenin üçte birinin doğrudan cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek olması da eleştirilen bir diğer nokta. Kürt özerk yönetimi, seçimleri "dışlayıcı politikaların yeniden üretimi" olarak nitelendirdi.

Toplumsal kırılganlık ve mezhepsel şiddet

Ülkede hâlâ ciddi güvenlik sorunları yaşanıyor. Son altı ayda üç dalga mezhepsel şiddet patlak verdi; özellikle Süveyda’da yüzlerce kişinin ölümüyle sonuçlanan çatışmalar, hükümet güçlerinin bazı durumlarda hukuksuz infazlara karıştığı iddialarını gündeme getirdi. Hükümet, bu eylemleri kınasa da sorumluların cezalandırılıp cezalandırılmadığı belirsizliğini koruyor.

Uluslararası beklentiler

Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, ülkenin kırılgan geçiş sürecinde bulunduğunu vurgulayarak kapsayıcılık ve şeffaflık temelli reformların hızla hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. Aksi halde Suriye’nin uluslararası desteği kaybetme riski taşıdığına dikkat çekti.

Her ne kadar yeni yönetim, reform iradesi ve kapsayıcılık mesajları verse de, güç yoğunlaşması, sembolik atamalar ve devam eden şiddet, ülkenin hâlâ otoriter alışkanlıklardan kurtulamadığını gösteriyor. Asıl sınav, reformların uygulamaya geçirilmesinde ve güvenlik güçlerinin disipline edilmesinde olacak.