Suriye, IŞİD'le Mücadele Küresel Koalisyonu'na katılacak mı?

Washington merkezli Orta Doğu Enstitüsü (MEI) tarafından yayınlanan bir analiz, Suriye yönetimi ile ABD öncülüğündeki Uluslararası Koalisyon arasında, Şam'ın koalisyona katılma olasılığı da dahil olmak üzere, iki taraf arasındaki olası işbirliği senaryolarını tartışan çok sayıda operasyonel anlaşmayı ortaya çıkardı.

Suriye Genel Emniyet Müdürlüğü'nden “üst düzey bir kaynağa” dayandırılan habere göre, Koalisyon Komutanlığı ile son dönemde yapılan koordinasyon, başta operasyonel düzenlemeler olmak üzere çeşitli düzenlemeleri içeriyor:

- İçişleri Bakanlığı'nın keşif birimi ile Koalisyon'un operasyon odaları arasında istihbarat paylaşımı.

- Hava saldırılarının azaltılması ve saha operasyonlarının İçişleri Bakanlığı Terörle Mücadele Güçlerine devredilmesi.

- Suriyeli aileleri kendi toplumlarına yeniden entegre etmek için El Hol kampı konusunda işbirliği yapılması.

- Suriye Savunma Bakanlığı ile El Tanf'teki Koalisyon güçleri arasında askeri iletişim kanallarının kurulması ve Suriye çölündeki bir saha irtibat birimi aracılığıyla ABD Savunma Bakanlığı ile doğrudan koordinasyonun sürdürülmesi.

Analizde ayrıca Koalisyon güçlerinin 18 Ekim'de Şam'ın kuzeydoğusundaki El Dumeyr kentinde IŞİD'e karşı Suriye yönetimiyle ortak bir operasyon gerçekleştirdiği belirtildi. Bu, Koalisyon ve Suriye yönetimi arasında örgüte karşı düzenlenen beşinci ortak operasyondu.

Koalisyona katılmanın faydaları

Ortadoğu Enstitüsü'nün raporuna göre Suriye yönetimi, Batı'nın "2014'ten bu yana en ciddi küresel güvenlik tehdidini ele alan uluslararası çabaya" resmen katılması yönündeki çağrıları karşısında siyasi, askeri ve ekonomik hedeflerine ulaşmanın en iyi yolunun ABD öncülüğündeki Koalisyona katılmak olduğu sonucuna vardı.

Rapora göre Şam yönetimi Koalisyona katılmanın çeşitli avantajları olduğunu düşünüyor:

- Siyasi olarak, terörizme karşı bölgesel savaşta bir ortak olarak uluslararası meşruiyet kazanacak, statüsünü iyileştirecek ve terörizmle ilgili listelerden çıkarılacaktır.

- Askeri açıdan, ortak operasyonlara etkin bir şekilde katılmak için ABD ve Koalisyon üyelerinden teknik ve operasyonel destek alacaktır.

- Stratejik açıdan bu adım, Demokratik Suriye Güçleri'nin (DSG) Koalisyon'un Suriye'deki resmi ortağı olarak münhasır konumunu zayıflatacak ve Suriye yönetimiyle müzakerelerde elini zayıflatacaktır.

- İstihbarat alanında ise Suriye, ABD öncülüğündeki Koalisyon'un bilgi paylaşım sistemlerine erişim sağlayarak IŞİD unsurlarının sızmasını önlemek için Savunma ve İçişleri Bakanlıklarına yeni katılanların kimliklerini araştırıp doğrulayabilecek..

Analizde Washington'daki bazı siyasetçilerin Suriye'ye uygulanan yaptırımların kaldırılmasını Koalisyona katılmaları şartına bağladıkları belirtiliyor.

Katılımın önündeki engeller

Rapor Şam'ın Koalisyona katılma konusunda önemli iç engeller olduğunu kabul ettiğini belirtmektedir. Bunların başında Savunma Bakanlığı'nın kurumsal gelişiminin henüz erken bir aşamasında olması, askere alma sürecinin hala zayıf bir geçmiş taramasından geçmesi ve genel olarak sınırlı askeri kapasite geliyor.

Bu yapısal zorluklar Koalisyon'un Savunma Bakanlığı'nın ortak operasyonlar yürütme kabiliyetine tam olarak güvenmesini zorlaştırıyor. Sonuç olarak, koordinasyon şu anda Savunma Bakanlığı ile değil, öncelikle Koalisyon ve İçişleri Bakanlığı arasında gerçekleşmektedir.

Bir diğer önemli engel de DSG ile anlaşmaya varılamaması ve bunun da farklı gerginlik dereceleri altında çakışan bölgelerde faaliyet gösteren güçler arasındaki koordinasyonu zorlaştırması.

Batılı bir kaynağa dayandırılan haberde tartışmaların Washington'la sınırlı kalmadığı, Suriye yönetiminin paylaşılan istihbaratın Suriye ordusu ya da güvenlik kurumları içindeki "aşırılık yanlısı" gruplara sızmamasını sağlayıp sağlayamayacağı konusuna da odaklandığı belirtiliyor.

Önceki Trump yönetiminden ve diğer Koalisyon üyelerinden üst düzey yetkililerin, “aşırılık yanlısı geçmişinden” tam olarak uzaklaşmadığından korktukları yeni Suriye yönetimine karşı ihtiyatlı davrandıklarını da ekledi.

İşbirliği senaryoları

Rapor, Suriye ve Koalisyon arasında terörle mücadelede işbirliğinin evrimi için her biri farklı siyasi, güvenlik ve stratejik sonuçlar doğuran dört potansiyel senaryo ortaya koyuyor:

1. Suriye'nin Koalisyona katılması

Suriye'nin ABD öncülüğündeki Koalisyona resmen katılması, son üç ayda beş tane olmak üzere artan ortak operasyon sayısı ve işbirliğini resmileştirmeye yönelik karşılıklı Suriye ve uluslararası ilgi göz önüne alındığında en olası senaryo gibi görünüyor.

Koalisyon, "IŞİD'in yenilgisini hızlandırmak için" resmi bir ortaklık yoluyla Suriye'deki operasyonlarını genişletmeyi amaçlarken, Suriye yönetimi de ülkeyi istikrara kavuşturmak, yeniden inşayı kolaylaştırmak ve devlet egemenliğini güçlendirmek için siyasi ve lojistik destek arayışında.

Rapora göre böyle bir ortaklık birleşik bir "terörle mücadele cephesi" oluşturacak, IŞİD'e karşı operasyonların etkinliğini arttıracak, resmi uluslararası işbirliği yoluyla yeni Suriye yönetiminin meşruiyetini arttıracak ve istihbarat paylaşımını, operasyonel koordinasyonu ve savaş sonrası istikrar ve yeniden yapılanma için uzun vadeli desteği geliştirecektir.

2. Resmi üyelik olmadan devam eden koordinasyon

Kapsamlı bir anlaşmaya ulaşılamaması halinde, karşılıklı bağlılığın bir testi olarak halihazırda sürmekte olan gayri resmi işbirliği devam edebilir. Ancak uzun süreli gayrı resmi koordinasyon, geciken operasyonlar, sınırlı bilgi paylaşımı ve güveni zedeleyen potansiyel yanlış anlamalar gibi riskler taşımakta.

Bu yaklaşım esnekliği koruyup resmi üyeliğin siyasi maliyetinden kaçınırken, Suriye'nin siyasi ve yeniden yapılanma kazanımlarını sınırlar ve verimsizlik ve hesap verebilirlik eksikliği nedeniyle "uluslararası terörle mücadele" çabalarını engelleyebilir.

3. Koordinasyonun çökmesi

Koordinasyonun tamamen bozulması durumu başa döndürecek, Koalisyon ve DSG'nin faaliyet gösterdiği birçok bölge hükümetin kontrolü dışında kalacağı için Suriye yönetimi IŞİD'e karşı geniş çaplı operasyonlar düzenleyemeyecektir.

Koalisyon da Suriye'nin parçalı kontrol haritasında örgüte karşı kesin bir zafer elde etmekte zorlanacak ve IŞİD'in varlığını yeniden tesis etmek için kullanabileceği güvenlik boşlukları yaratacaktır.

Böyle bir senaryo Suriye'yi istikrarsızlaştıracak, uluslararası yatırımları caydıracak ve yeniden inşa çabalarını yavaşlatacaktır.

4. Tek taraflı operasyonlar

Hem koordinasyon hem de katılım görüşmeleri başarısız olursa, her iki taraf da tek taraflı eylemlere dönebilir; tıpkı önceki yıllarda Tahriru'ş Şam Heyeti (HTŞ) (şu an feshedildi) İdlib'deki IŞİD hücrelerine karşı ayrı operasyonlar yürütürken Koalisyon'un Fırat'ın doğusunda bağımsız olarak faaliyet göstermesi gibi.

Bu birbirinden kopuk çabalar, istihbarat paylaşımı ve geniş alanlarda operasyonel özgürlük eksikliği nedeniyle muhtemelen etkisiz kalacaktır.

Şam'ın Koalisyona katılmasını sağlamak

Suriye'nin Koalisyona katılımının sağlanması için çeşitli tavsiyelerde bulunan rapor, mevcut operasyonel işbirliğinin kurumsal bir ortaklığa dönüştürülmesini “bilinçli ve koordineli bir siyasi çaba” olarak nitelendiriyor.

Rapora göre başarı karşılıklı esnekliğe bağlı: Batılı aktörler Suriye'nin egemenlik kaygılarına saygı göstermeli, Suriye yönetimi ise kapsayıcı yönetişim ve kurallara dayalı koordinasyon konusunda inandırıcı bir kararlılık sergilemelidir.

En iyi sonuç için ABD, Şam ve SDG arasındaki boşluğu doldurmak adına diplomatik angajmanını sürdürmeli, Suriye'nin egemenliğine saygı duyan işbirliği çerçevelerini resmileştirmeye hazır olduğu sinyalini vermeli ve ortak operasyonlar için teknik ve lojistik destek sağlamalıdır.

Şam ise kapsayıcı yönetişim, Kürt ve yerel güçlerle uzlaşma, şeffaflık ve uluslararası ortaklarla etkin koordinasyon sağlayacak kurumsal reformlar konusundaki kararlılığını kanıtlamalı ve bir yandan da güveni sarsabilecek olayları önlemek için operasyonel disiplini sürdürmelidir