Suriye’nin ABD öncülüğündeki koalisyona katılma planı: Şara için riskler ve fırsatlar

Suriye Devlet Başkanı Ahmed el-Şara, pazartesi günü Beyaz Saray’da ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya gelecek. Görüşmede Şara’nın, Şam yönetiminin IŞİD’le mücadele için kurulan ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyona resmen katılıp katılmayacağına karar vermesi bekleniyor.

Bu adım, Suriye’nin 2014’ten bu yana ülkede bulunan Amerikan askerî varlığıyla ilişkilerinde köklü bir değişime işaret edecek. Aynı zamanda, İsrail’in ülkenin güneyindeki saldırılarına karşı Şara’ya siyasi denge unsuru sağlayabilir.

Analistlere göre koalisyona katılım, ABD ve Şam arasında zaten fiilen yürütülen istihbarat paylaşımını resmileştirecek. Amerikalı özel kuvvetler, hâlâ Suriye’nin çeşitli bölgelerinde IŞİD hücrelerini takip ediyor.

Washington merkezli CSIS düşünce kuruluşundan Daniel Byman, “Amerikan istihbarat araçları yerel hükümetin desteğiyle daha etkili çalışır. Yıllarca asıl soru, Suriye hükümetiyle düşmanca ilişkiler içinde IŞİD’i nasıl hedef alacağımızdı” dedi.

İstihbarattan koalisyona uzanan yol

Şara’nın, ABD ile istihbarat paylaşımına eski cihatçı geçmişinden bu yana dâhil olduğu biliniyor. Şara, Aralık 2024’te Devlet Başkanı Beşar Esad’ın devrilmesiyle iktidara gelen eski muhalif gruplardan Heyet Tahrir el-Şam’ın lideriydi.

Kaynaklara göre son aylarda iki taraf arasındaki temaslar genişledi; Suriye İçişleri Bakanlığı ile koalisyon karargâhı arasında doğrudan iletişim hattı kuruldu. Son birkaç ayda ABD ve Suriye güçleri arasında en az altı ortak operasyon gerçekleştirildi. Ancak tümü sorunsuz geçmedi.

Geçen ay Dumayr yakınlarında düzenlenen baskında bir IŞİD şüphelisi gözaltına alınmış, ancak daha sonra yaralarından ölmüştü. Olay, iki taraf arasındaki istihbarat koordinasyonundaki eksiklikleri gözler önüne serdi.

“Stratejik olarak akıllıca ama zor bir süreç”

ABD Özel Kuvvetler Komutanlığı’nın eski başkanı General Joseph Votel, “Yeni Suriye yönetimi için bu stratejik olarak akıllıca bir adım. Bilgi paylaşımı ve koordinasyonda zorluklar olacaktır, ama bunlar zamanla aşılabilir,” dedi.

Trump yönetiminin Şam’ı “Operasyon Inherent Resolve” adlı koalisyona dahil etme girişimi, hem sembolik hem de stratejik bir hamle olarak değerlendiriliyor. Washington, Esad sonrası dönemde Suriye’yi Rusya ve İran’dan uzaklaştırarak kendi yörüngesine çekmeye çalışıyor.

Ekonomik boyut ve güvenlik denklem

Orta Doğu Enstitüsü’nden Danny Makki, “Suriye için asıl mesele askerî değil, ekonomik. Güvenlik sağlanmadan yeniden inşa mümkün değil,” diyor.

ABD yönetimi, Şara ve çevresine yönelik yaptırımların kaldırılması için zemin yokluyor. Washington, Moskova ve Tahran’ın Suriye’nin tahmini 216 milyar dolarlık yeniden inşa maliyetini karşılayamayacağına inanıyor.

Şara’nın koalisyona katılımı, hem Batı’nın güvenini kazanmasına hem de İsrail’in saldırılarını frenleyerek yatırım ortamını iyileştirmesine yardımcı olabilir. Ancak ABD’li askerî yetkililer, Reuters’ın ortaya attığı “Şam yakınlarında ABD üssü kurulacağı” iddiasını yalanladı.

Ortak operasyonlar uzak bir hedef

Uzmanlara göre, Suriye’nin koalisyona katılımı gelecekte ABD’nin Suriye Savunma Bakanlığı güçlerine eğitim vermesinin önünü açabilir. Ancak Şara’nın ordusu, eski isyancı ve selefi gruplardan oluşan karma bir yapı olduğu için güvenlik riski yüksek.

General Votel, “ABD-Suriye ortak operasyonlarının kısa vadede gerçekleşmesi zor. Bu tür görevler yüksek düzeyde güven ve eğitim gerektirir,” dedi.

Siyasi getiriler ve şartlar

Washington’daki görüşmede Şara’nın koalisyona katılımı kamuoyu önünde duyurup duyurmayacağı net değil. Şara’nın ittifak içinde yer alan İslamcı fraksiyonları bu adıma ikna etmesi gerekiyor.

Şam yönetimi, katılım kararını ABD yaptırımlarının tamamen kaldırılması şartına bağlamış durumda. Şara ayrıca, “herhangi bir uzun vadeli Amerikan askerî varlığının merkezi hükümetin onayıyla gerçekleşmesi gerektiğini” vurguluyor.

ABD Kongresi’nde Sezar yaptırımlarının kaldırılmasına karşı çıkan isimler, bu sürecin önünde engel teşkil ediyor.

Belirsizlikler içinde diplomatik zaman kazanımı

ABD yetkililerine göre koalisyonun hukuki çerçevesi, Pentagon’a “Suriye’de diplomatik ilişkiler kurmak için zaman kazandırıyor.”

Ancak sahadaki denklemi yalnızca Washington belirlemiyor. Türkiye, Suudi Arabistan, BAE ve Rusya gibi aktörler de Şara yönetimiyle ilişkilerini yeniden tanımlıyor.

Bir eski ABD özel kuvvetler komutanı, “Bölgedeki pek çok aktör, bu girişimin başarısız olması için elinden geleni yapacaktır,” diyerek uyarıda bulundu.