Irak Parlamentosu gösteri hakkını kısıtlayan yasa tasarısını görüşüyor

Irak parlamentosunda görüşülmekte olan yeni bir yasa tasarısı, ülkede protesto hakkını ciddi şekilde kısıtlayabileceği gerekçesiyle insan hakları örgütlerinin tepkisini çekti.

Tasarıya göre, dini mezheplere hakaret edenlere cezai yaptırımlar, gece protestolarının yasaklanması ve hastane, okul, hükümet binası gibi kamu alanlarının yakınında toplanmalara sınırlamalar getirilmesi öngörülüyor. Ayrıca, protestolar için en az beş gün öncesinden yerel makamlardan izin alınması gerekecek.

Yasaya göre, savaş, terörizm ya da etnik, ırksal veya mezhepsel nefreti teşvik edenlere 10 yıla kadar hapis cezası verilebilecek. Dini sembollere veya ibadet yerlerine hakaret edenler ise en az bir yıl hapis ve bir milyon Irak dinarı para cezası ile karşı karşıya kalabilecek.

Uluslararası tepkiler artıyor

Amnesty International (Uluslararası Af Örgütü) ve Dijital Haklar için INSM Vakfı, tasarının özellikle hükümet eleştirmenlerine yönelik daha geniş çaplı baskıların ardından gelmesine dikkat çekti.

Amnesty International Irak Araştırmacısı Razaw Salihy, “Milletvekilleri, sivil alanı daha da daraltacak veya Irak’ın ifade özgürlüğü ve barışçıl toplanma hakkı konusundaki anayasal ve uluslararası taahhütlerini ihlal edecek bu yasaya ya karşı çıkmalı ya da değişiklik önermelidir,” dedi. Salihy ayrıca mevcut tasarının şeffaf olmaması ve kamuoyuyla tartışılmadan parlamentoya sunulmasının endişe verici olduğunu vurguladı.

Parlamento ise yasa tasarısının Irak anayasası ve uluslararası yükümlülükleriyle uyumlu olduğunu ve “barışçıl toplanma hakkını kısıtlamadığını” savundu.

Protestolar devam ediyor

Irak’ta özellikle yaz aylarında sıcaklıkların 50 dereceyi aşması, elektrik ve su kesintilerinin artmasıyla halkın öfkesi sokağa taşmaya devam ediyor. Geçtiğimiz hafta Bağdat’ın güneyindeki Hilla ve Divaniye kentleri yakınlarında yüzlerce kişi yolları kapatıp lastik yakarak protesto düzenledi.

Irak Su Kaynakları Bakanlığı 2025 yılının 1933’ten bu yana “en kurak yıllardan biri” olduğunu ve ülkenin su rezervlerinin sadece %8 kapasiteye düştüğünü açıkladı.

Yasada değişiklik tartışmaları

İfade özgürlüğü ve barışçıl toplanma hakkı yasasına dair ilk okumalar 3 Aralık 2022 ve 9 Mayıs 2023 tarihlerinde yapılmıştı. Gelen tepkiler üzerine Irak Parlamentosu, 31 Temmuz'da yaptığı açıklamada ifade özgürlüğüne dair bazı bölümlerin tasarıdan çıkarıldığını bildirdi.

Ancak yapılan değişikliklerin ne olduğuna dair kamuoyuna açık bir bilgi sunulmadı. Sivil toplum temsilcileri ise bu süreçte dışlandıklarını belirtiyor.

Hammurabi İnsan Hakları Örgütü kurucularından William Warda, yasanın uluslararası insan hakları standartlarına uygun olmadığını belirterek şeffaflığın ve hesap verebilirliğin güçlendirilmesi gerektiğini söyledi. Warda, “Bilgi olmadan ifade özgürlüğünden söz edemeyiz,” dedi.