Blair’in Ortadoğu ile tartışmalı ilişkileri: Irak işgalinden Körfez prenslerine uzanan miras

Eski İngiltere Başbakanı Tony Blair’in Ortadoğu’daki rolü yeniden tartışma konusu oldu. Irak işgalindeki sorumluluğu nedeniyle yoğun eleştiriler alan Blair, başbakanlıktan ayrıldıktan sonra barış elçiliğinden Körfez prensleriyle işbirliğine, Hamas liderleriyle gizli görüşmelerden Mısır ve Libya’daki temaslara uzanan ilişkileriyle gündemde kalmaya devam ediyor.

Irak savaşı gölgesinde barış elçiliği

Blair, 2007’de başbakanlıktan ayrıldıktan hemen sonra BM, ABD, AB ve Rusya’dan oluşan Orta Doğu Dörtlüsü’nün barış elçisi oldu. Ancak bu görev, Irak işgalindeki rolü nedeniyle derin şüpheyle karşılandı. Filistinliler onu İsrail’e yakın bulurken, İsrailliler de etkisiz ve “zayıf” bir aktör olarak gördü. Nihayetinde 2014’te çöken barış sürecinde Blair’in rolü tamamen silikleşti.

Kaddafi, Sisi ve Bin Selman’la yakınlık

Görev süresince ve sonrasında Blair, bölgedeki otoriter liderlerle sıkı ilişkiler kurdu. Libya lideri Muammer Kaddafi’yle defalarca görüştü; 2011’de devrilmeden önce kaçması için telkinde bulunduğunu açıkladı.

2013’te Mısır’da seçilmiş hükümeti deviren Abdulfettah es-Sisi’ye destek verdi ve 2014’te Kahire’de ekonomik reform danışmanlığı yaptı.

En büyük işbirliği ise Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’la oldu. Blair Enstitüsü, Riyad’ın “Vizyon 2030” programına milyonlarca dolarlık katkı aldı. Gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası bile bu ilişkiyi sürdürdü.

Hamas’la gizli temaslar

İsrail yanlısı imajına rağmen Blair, Katar’ın başkenti Doha’da defalarca Hamas lideri Halid Meşal ile görüştü. 2015’e kadar süren bu görüşmelerde Gazze ablukasının kaldırılması ve ekonomik iyileştirmeler gündeme geldi. Blair, Meshal’in hazırladığı yeni ilke belgesini Washington’a taşımayı dahi teklif etti. Daha sonra Hamas lideri İsmail Haniyeh ile de temaslarda bulundu. Ancak 2024’te Hamas’ın Gazze’de kalıcı yönetici olamayacağını savundu.

Tartışmalı miras

Blair’in Irak işgaliyle özdeşleşen geçmişi, otoriter liderlerle kurduğu ilişkiler ve milyar dolarlık anlaşmalar nedeniyle insan hakları savunucuları tarafından eleştiriliyor. Ancak Washington’un ve kimi Arap başkentlerinin gözünde hâlâ kriz dönemlerinde devreye sokulabilecek “tecrübeli bir arabulucu” olarak görülüyor.