BM İran’a yaptırımları geri getiriyor: Hangi alanları kapsıyor, Tahran nasıl tepki verecek?

Birleşmiş Milletler, İran’ın nükleer programına ilişkin anlaşmazlıklar nedeniyle küresel yaptırımları yeniden devreye sokmaya hazırlanıyor. 2015’te kaldırılan yaptırımların geri dönüşü, Tahran’ın petrol gelirlerinden finans sektörüne kadar birçok alanda daha fazla baskı hissetmesine yol açacak. İran ise adımın sonuçlarına karşı uyarıda bulunurken, diplomasi kapısını tamamen kapatmıyor.

Yaptırımlar Geri Geliyor

Fransa, Almanya ve Britanya’nın 30 günlük “snapback” sürecini başlatmasının ardından, 27 Eylül itibarıyla İran’a karşı BM yaptırımlarının geri dönmesi bekleniyor.

2015’te imzalanan nükleer anlaşma kapsamında kaldırılan yaptırımlar; konvansiyonel silah ambargosunu, balistik füze faaliyetlerine kısıtlamaları, uranyum zenginleştirme ve yeniden işleme yasağını, malvarlığı dondurmalarını ve seyahat yasaklarını içeriyor.

Bu adım, İran’ın yalnızca nükleer ve füze programlarını değil, aynı zamanda petrol, taşımacılık, denizcilik, finans ve bankacılık sektörlerini de hedef alacak.

İran Ekonomisine Etkisi

ABD’nin 2018’de anlaşmadan çekilip ağır yaptırımları geri getirmesiyle zaten zor durumda olan İran ekonomisi, yeni BM yaptırımlarıyla daha da baskı altına girecek.

Eurasia Group’tan Gregory Brew, “Yaptırımların etkisi şimdiden hissediliyor; riyal dolar karşısında değer kaybediyor, iş dünyasında kötümserlik artıyor” değerlendirmesinde bulundu.

İran’ın en büyük müşterisi olan Çin, yeniden uygulamaya konacak BM yaptırımlarını koz olarak kullanabilir. Brew, “Çinli rafineriler İran petrolünde daha büyük indirimler talep edecek ve bu da Tahran’ın gelirlerini düşürecek” dedi.

Tahran’ın Tepkisi Ne Olacak?

İranlı siyasetçiler, yaptırımların yeniden devreye girmesi halinde Nükleer Silahsızlanma Anlaşması’ndan (NPT) çekilme tehdidinde bulunmuştu. Ancak uzmanlar, bunun gerçekleşme ihtimalinin düşük olduğuna dikkat çekiyor.

Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, İran’ın NPT’den çıkmayı planlamadığını açıklarken; “IAEA ile işbirliğini azaltma ve yeni balistik füze denemeleri yapma” ihtimali ise gündemde.

Haziran ayında İsrail ve ABD’nin İran’daki nükleer ve askeri tesisleri hedef alan saldırılarında yaklaşık bin kişi yaşamını yitirmiş, Tahran ise İsrail’e füze saldırılarıyla yanıt vermişti. Bu gerginlik, olası yeni adımların bölgesel çatışmayı tırmandırabileceği yorumlarına yol açıyor.

Diplomasi Kapısı Açık Ama Zor

Uzmanlara göre, yaptırımlar yeniden devreye girse de İran diplomasiyi tamamen rafa kaldırmayacak. “Yaptırımların hafifletilmesi Tahran için hâlâ öncelik” diyen Brew, buna rağmen kısa vadede bir anlaşma ihtimalinin düşük olduğuna işaret etti.

Öte yandan, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, “ABD ile müzakere edilmeyecek, Avrupalılarla da görüşme olmayacak” diyerek tavrını sertleştirdi.