Çözüm süreci ve TBMM'deki komisyon ne aşamada?

Yeni çözüm süreci çerçevesinde TBMM'de kurulan Millî Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu şimdiye kadar 11 kez toplanırken, birkaç hafta içinde yasal hazırlıkların ele alınmaya başlanması bekleniyor. PKK lideri Abdullah Öcalan ile görüşülüp görüşülmeyeceği ise henüz net değil.

PKK'nıi kendini feshetmesi ve silah bırakma kararının ardından iktidarın "Terörsüz Türkiye" olarak adlandırdığı hedefi altında kurulan komisyon çalışmalarında 1,5 ay geride kaldı.

PKK, 27 Şubat'ta Öcalan'ın çağrısı üzerine kendini feshetme ve silah bırakma sürecine girmişti. Silah bırakan örgüt üyelerinin dönüşü için yasal zeminin oluşturulması ve diğer yasal altyapı için ise TBMM'de komisyon kurulması kararlaştırılmıştı.

Komisyonun önünde ne var?

51 üyeli komisyonun bundan sonraki oturumunda kadın örgütlerinin temsilcilerinin dinlenmesi planlanırken, taraf ve uzmanların dinlendiği sürecin Ekim başı gibi bitmesinin ardından yasal düzenlemelerin konuşulmasına geçilmesi öngörülüyor.

Yaz tatilinin ardından TBMM 1 Ekim'de açılacak. Yasal hazırlıklar kapsamında partilerden önerilerinin alınması bekleniyor.

DEM Parti, komisyonun 11. toplantısının ardından yaptığı yazılı açıklamada, önümüzdeki günlerde "geçiş dönemi yasaları, infaz yasası, TMK-TCK ve yerel yönetimler başta olmak üzere demokratikleşme yasalarının" eş zamanlı görüşülerek ihtisas komisyonlarına iletilmesi gerektiğini belirtti.

CHP ise ilkesel önerilerinin bir kısmını daha önce kamuoyuna sunduğu demokratikleşme paketiyle açıklamıştı. Komisyon öneriler aşamasına geçtiğinde CHP'nin bu paketteki ilkeler doğrultusunda bazı önerileri geliştirip sunması planlanıyor.

Toplumda sürece destek olduğunu ancak güvenin düşük seyrettiğine dikkat çeken CHP'liler toplumsal barışın kalıcı bir şekilde ancak "adalet ve demokrasi ile birlikte olursa" mümkün olabileceğini belirtiyor.

Öcalan ile görüşülecek mi?

İmralı'da cezaevindeki PKK lideri Öcalan'ın dinlenip dinlenmeyeceği ve eğer dinlenecekse bunun kimler tarafından, hangi usulle yapılacağı tartışması da devam ediyor.

Öcalan ile görüşme hakkında partilerden çeşitli açıklamalar yapılırken, bu konu resmi olarak henüz komisyon gündemine alınmadı ve gündeme ne zaman alınacağı da belirsizliğini koruyor.

DEM Parti ve MHP Öcalan ile görüşülmesi gerektiğini belirtirken, Yeniden Refah, DSP ve HÜDA PAR temsilcileri İmralı'ya gidilmesine karşı çıkıyor. AK Parti temsilcileri ise bu hassas konuda şimdiye kadar net bir görüş dile getirmedi.

CHP Öcalan ile görüşme konusu henüz resmen komisyon gündemine alınmadığı için MYK'sında bu konuyu konuşmadı. CHP'li yetkililer demokratikleşme için herhangi bir adım atılmadığını ve bu nedenle tartışma yaratan bu konudan başlamayı çok doğru bulmadıklarını belirtiyor.

Cumhur İttifakı ortağı MHP'nin komisyon üyesi ve Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, X hesabından "Meclis Başkanımız Sayın Kurtulmuş, terör örgütü kurucusu Öcalan'ın beyanlarını almak üzere zamanlaması ve yöntemi iyi düşünülerek Millî Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu içerisinden 3 -4 kişiyi seçmesi bir zaaf oluşturmayacaktır" paylaşımında bulunmuştu.

DEM Parti Grup Başkanvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit de 17 Eylül'deki açıklamasında komisyona çağrıda bulunarak, "Sayın Öcalan'ın baş aktör olarak mutlaka komisyon tarafından dinlenmesi gerekiyor. Biz bunu haftalardır söylüyoruz. Bunun da daha fazla zamana yayılmaması gerek" demişti.

DEM Parti komisyon içinden oluşturulacak 4-5 kişilik bir alt komisyonun Öcalan'a giderek görüşme yapmasını öneriyor.

Bu arada avukatları da Öcalan'ı 6 yıl aranın ardından İmralı'da ziyaret etti. Asrın Hukuk Bürosu'ndan 15 Eylül'de gerçekleşen görüşmeyle ilgili yapılan açıklamada, "Öcalan, barış ve demokratik toplum sürecinin kat ettiği merhale itibarıyla hukuksal çözüm aşamasına geldiğini belirtmiştir" denildi.

Öcalan'ın serbest bırakılması talebini PKK sürdürürken, Diyarbakır, Van ve Mersin'de aralarında DEM Parti ile Demokratik Bölgeler Partisi'nin (DBP) yanı sıra sivil toplum kuruluşlarının yer aldığı Demokratik Kurumlar Platformu tarafından "umut hakkının" uygulanması için yürüyüş düzenlendi.

Şimdiye kadar neler konuşuldu?

Komisyon şimdiye kadar toplam 11 toplantı yaptı. Bu 11 buluşma genellikle haftalık olarak gerçekleşirken, her hafta iki gün oturum yapıldı; Eylül başında ise kısa bir ara verildi.

Komisyon'un 5 Ağustos'taki ilk toplantısında adı "Millî Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu" olarak oybirliğiyle belirlendi; 12 maddelik çalışma usul ve esasları da kabul edildi. DEM Parti anadil eğitimi ve yerel demokrasi vurgusu yaparken; CHP komisyonun ismine "demokrasi" kelimesinin eklenmesinde ısrarcı oldu ve siyasi tutuklulukları eleştirdi.

8 Ağustos'taki ikinci toplantıda Türkiye İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve MİT Başkanı İbrahim Kalın PKK'nin silah bırakma sürecini ve atılacak adımlara ilişkin üyeleri bilgilendirdi. Bu oturumun ulusal güvenlik gerekçesiyle kapalı yapılmasına oybirliği ile karar verildi.

12 Ağustos'taki üçüncü toplantıda komisyonda dinlenecek kurum ve kuruluşlara ilişkin partilerden öneriler alındı ve bu çerçevede davetler yapıldı.

19 Ağustos'taki dördüncü toplantıda çatışma sürecinde hayatını kaybedenlerin yakınları, gaziler ve PKK'ye katılan çocukların aileleri dinlendi; çözüm önerileri ve talepler tartışıldı.

20 Ağustos'taki beşinci toplantıda ise Cumartesi Anneleri ve Barış Anneleri komisyondaydı. Barış Anneleri, Kürtçe konuşma talebinde bulundu ancak bu talep TBMM kuralları gereği kabul edilmezken; anneler Öcalan'ın dinlenmesini ve serbest bırakılmasını da istedi. Cumartesi Anneleri'ni temsilen katılan konuşmacılar ise yaşadıklarını anlatarak komisyona 584 kişilik kayıp listesi sundu.

27 Ağustos'taki altıncı toplantıda komisyon Türkiye Barolar Birliği (TBB) Başkanı Erinç Sağkan ile doğu ve güneydoğu illerinin de aralarında bulunduğu bazı illerin baro başkanlarını dinledi. Sağkan demokrasi vurgusu yaptı. Toplantıya Ankara Barosu mazeret bildirerek gelmezken, İstanbul Barosu Başkanı İbrahim Kaboğlu ise geç davet edilmesini protesto ederek katılmadı.

28 Ağustos'taki yedinci toplantıda ise eski TBMM başkanları Hikmet Çetin, Bülent Arınç, Cemil Çiçek, Ömer İzgi, Köksal Toptan, Mehmet Ali Şahin, İsmet Yılmaz, İsmail Kahraman, Binali Yıldırım ve Mustafa Şentop dinlendi. Arınç'ın "Umut Hakkı uygulanmalı, genel af zaruri ihtiyaçtır" sözleri dikkat çekti.

Komisyon çalışmalarına 11 Eylül'deki sekizinci toplantıya kadar ara verildi.

11 Eylül'deki sekizinci toplantıda komisyon Türk-İŞ, HAK-İŞ, DİSK, Memur-Sen, Türkiye Kamu-Sen, Birleşik Kamu-İş ve KESK temsilcilerini dinledi.

12 Eylül'deki dokuzuncu toplantıda ise iş dünyası temsilcileri görüşlerini dile getirdi. TOBB, TESK, TİSK, TZOB, MÜSİAD, TÜSİAD ve ASKON'dan temsilciler sunumlarla görüşlerini aktardı.

17 Eylül'deki onuncu toplantıda çatışma çözümü uzmanı akademisyenler ve düşünce kuruluşları dinlendi; toplumsal barış modelleri tartışıldı. Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş, açılışta yaptığı konuşmada "Dikkatle, iyi planlayarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Ama bir taraftan da elimizi çabuk tutmak ve bir an evvel kalıcı, nihai barışı temin etmek, huzuru, kardeşliği tesis etmek zorundayız" dedi.

18 Eylül'deki on birinci toplantıda ise bölgedeki bazı STK'ların görüşleri alındı. Bu kapsamda Güneydoğu Sanayici ve İş İnsanları Derneği (GÜNSİAD), Doğu ve Güneydoğu İş Kadınları Derneği (DOGÜNKAD), Doğu Güneydoğu Sanayici ve İş İnsanları Dernekleri Federasyonu (DOGÜNSİFED), Anadolu Güvenlik Korucuları ve Şehit Aileleri Konfederasyonu, Kadim Aşiretler Federasyonu, Mezopotamya Göç İzleme ve Araştırma Derneği, Mezopotamya İslami Araştırmalar Federasyonu, İslami Tebliğ Tedris İlim Hareketi Adamları Derneği (İTTİHAD) ve Medrese Alimleri Vakfı (MEDAV) temsilcileri dinlendi.

İslami Tebliğ Tedris İlim Hareketi Adamları Derneği Başkanı Mehmet Bekir Şimşek'in kullandığı ifadeler DEM Parti dahil bazı üyeleri rahatsız ederken, Şimşek'in konuşması sırasında bazı vekiller oturumu terk etti.

Şimşek konuşmasında, PKK'nın "Kürt halkının inancına savaş açtığını" söyledi, "Onlarca imam bölgede katledilmiştir... Her ne hikmetse bölgede PKK eliyle katledilen bir gayrimüslim çıkmadı" ifadelerini kullandı.(DW)