Şiizm

Kürd/Kürdistan sorunu, şüphesiz, Yakındoğu’da, Ortadoğu’da önemli bir sorundur. Sadece, Türkiye’nin, İran’ın, Irak’ın, Suriye’nin bir sorunu değildir, aynı zamanda uluslararası bir sorundur

İsmail Beşikci

22.01.2018, Pts | 20:03 [ Güncellenme: 22.01.2018, Pts | 20:13 ]

Şiizm
Makaleyi Paylaş

‘Şiizm’ Bir Protesto Dini. Şiizm, Hamid Dabashi’nin kitabı. Şiiliği hem kuramsal, hem de eylemsel yönleriyle ele alıyor, inceliyor.

Hamid Dabashi, Şiizm, Bir Protesto Dini, Yarın Yayınları, Çev. Belgin Çallı, Nisan 2015, İstanbul

Hamid Dabashi (d. 1951) İranlı bir siyaset bilimci, sosyolog. ABD’de yaşıyor. Üniversitede profesör

Hamid Dabashi, kitabında, Şiiliğin paradoksal bir dini olduğunu vurguluyor. ‘Savaşçı olduğunda ve zahmetli bir savaş verdiğinde serpilip büyür ve muzaffer olur. Başardığı ve iktidara geldiği anda, manevi gücünü ve aykırı sesini kaybeder. Paradoksal olarak sadece, iktidarda olmadığı zaman iktidardadır. İktidara geldiği zaman, meşruiyetini otoritesini ve cesaretini kaybeder. ‘

Kürd/Kürdistan sorunu, şüphesiz, Yakındoğu’da, Ortadoğu’da önemli bir sorundur. Sadece, Türkiye’nin, İran’ın, Irak’ın, Suriye’nin bir sorunu değildir, aynı zamanda uluslararası bir sorundur. Şiiliğin, Şiizmin bu ulusal soruna karşı çözüm önerisi nedir? Bu, şüphesiz çok önemli bir sorudur. Fakat, Hamid Dabashi 387 sahifelik bu incelemesinde bu soruna hiç değinmiyor. Böyle bir sorun yok gibi davranıyor. Bu yazının, bizim yazımızın, esas amacı da, Hamid Dabashi’nin, böyle bir soruna neden dokunmadığını, bu sorunun, kıyısından, köşesinden bile geçmediğini anlamaya çalışmaktır.

Ayetullah Ruhullah Humeyni’nin (1902-1989) bu konuda nasıl bir çözüm düşündüğünü, düşündüklerini nasıl yaşama geçirdiğini yakından biliyoruz. Bunun iki safhada incelemek gerekiyor.

Ayetullah Humeyni, 1960’larda, İran’da, Şahlığa karşı, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’ye karşı mücadele yürütüyordu. Bu mücadeleden dolayı, uzun süre, İran dışında, Türkiye, Irak, Fransa gibi ülkelerde sürgün yaşadı. 1978’de, Pariste’yken, İran Kürdistan Demokrat Partisi Başkanı Abdurrahman Quasımlo (1930-1989) Komela Başkanı Şeyh İzzeddin Hüseyni (1921-2011) Ayetullah Humeyni’yi ziyaret ettiler. Bu ziyaret sırasında, Kürd/Kürdistan sorunlarından da bahsettiler. Bu konularda Humeyni’nin neler düşündüğünü sordular. Humeyni, İslam kardeşliğinden, ümmet kardeşliğinden söz etti. Kardeşiliğin, farklı kimliklere eşit muamele yapılasının gerektirdiğini de vurguladı. Şaha karşı, şahlığa karşı mücadele başarıya ulaştığı zaman Kürd taleplerinin de dikkate alınacağını söyledi. Bu mücadelenin başarıya ulaşması için, Kürdlerin de bu mücadeleye katılmasını istedi.

Ayetullah Humeyni, Şah Rıza Pehlevi’nin, Tahran’dan, İran’dan kaçmasının ardından, 1 Şubat 1979’da, Paris’ten Tahran’a döndü. On gün sonra, İran İslam Cumhuriyeti zafere ulaştı. Bu tarihlerden itibaren yeni rejim kökleşmeye başladı. 1979 yılı içinde Abdurrrahmen Qasımlo ve Şeyh İzzeddin Hüseyni Kum kentinde, Ayetullah Humeyni’yi yine ziyaret ettiler. Kürd/Kürdistan sorunu ile ilgili taleplerini yine dile getirdiler. Ayetullah Humeyni, onları dinledikten sonra şöyle konuştu. “Biz İslam kardeşiyiz, ümmet kardeşiyiz. Sizin bu talepleriniz İslam’a aykırıdır. Kabul edilemez. Görüşme bitmiştir.” Bu görüşmeden hemen sonra, Rojhilat’da Kürdlere karşı çok yoğun saldırıların yapıldığı, kitlesel katliamların, idamların gerçekleştirildiği biliniyor. 1979’da, 1980’lerde, bu kitlesel katliamlar, idamlar, yoğun bir şekilde sürdürülmüştür.

Ayetullah Humeyni’nin, Kürd/Kürdistan sorunlarında düşündüğü ve uyguladığı çözüm budur. Muhalefetteyken, Kürdlere olumlu, kabul edilebilir mesaj vermek, iktidara iyice yerleştiğindeyse, “İslam kardeşliği”,”Ümmet kardeşliği sloganlarına dayanarak Kürd/Kürdistan taleplerini tamamen reddetmek, baskı ve zulüm politikalarını egemen kılmaktır. Ama, bu Şiiliğe, Şiizme özel bir politika değildir ki, İslam’ın Kürdlere karşı en çok uyguladığı politika budur. İslam, Kürdlerin, ulusal demokratik talepleri karşısında, her zaman “İslam kardeşliği”, ”ümmet kardeşliği” sloganlarını gündeme getirmiştir. Kürdlerin ulusal taleplerini, hep kardeşlik sloganlarıyla geriletmeye gayret etmiştir. “İslam kardeşliği, ümmet kardeşliği sloganlarına baskı, zulüm, katliamlar da eşlik etmektedir. Kürdler, Irak’ta olduğu gibi soykırımlarla bile karşılaşmıştır. İran Kürdistan Demokrat Partisi lideri Abdurrahman Quasımlo’nun, 13 Temmuz 1989’da, Viyana’da, Kürd sorunu ile ilgili olarak, devlet görevlileriyle yaptığı bir müzakere sürecinde, bir suikasta kurban gittiği de bilinmektedir. Eylül 1992 de ise Berlin’de, partinin yeni sekreteri Dr. Sadık Şerefkendi ve üç arkadaşı da,İranlı ajanlar tarafından katledilmiştir. Fehim Şinnavi, İslam Ümmetinin Yetimleri Kürdler (Çev. Recep Perçin, Şura Yayınları, 1997, İstanbul) kitabında, hepsi de Müslüman olan devletlerin, Kürdlere yaşattığı mağduriyeti anlatmaktadır.

“Halkların kardeşliği” sloganının da İslam kardeşliği”,” ümmet kardeşliği” sloganlarından farkı yoktur. Bu sloganların, Kürdleri oyalamaya, kandırmaya yönelik olduğu açıktır. Ve Kürdler, kendilerine baskı yapan bu devletlerin, bu tür propagandalarına çok kanmıştır.

‘İslam kardeşliği’, ‘Ümmet kardeşliği’ ’Halkların kardeşliği’ sloganlarına kanmayan bir halk Müslüman Bengal halkıdır. Bu bakımdan Müslüman Bengal halkının, Müslüman Pakistan Devleti’na karşı yürüttüğü Doğu Bengal Ulusal Kurtuluş Mücadelesi’nin, etraflı bir şekilde incelenmesinde büyük yarar vardır. Bu çerçevede, 1940’ların sonlarında kurulan, 1950’lerde yoğun ve yaygın bir şekilde gelişen Bengal Dil Hareketi’nin çok önemli bir kurumlaşma olduğu bilinmelidir. Bu konuda Kürd Seyyah İbrahim Sediyani’nin, 15.12.2012 tarihinden itibaren internette yayınladığı, Bir Yanım Su, Bir Yanın Ateş Aç Bana Kucağını Bengladeş yazı dizisine bakmak gerekir.

Habeşistan’a karşı, 1970’lerde, 1980’lerde, Ulusal Kurtuluş Mücadelesi yürüten Eritreli ulusal kurtuluşçular da ‘halkların kardeşliği’ne hiçbir zaman inanmadıklarını söylemektedirler. Bu mücadelede, Filistinli gerillaların, Eritre Ulusal Kurtuluş Hareketi’ne karşı Habeşistan Devleti’nin safında savaşa katılmaları, bu düşüncenin doğup gelişmesine neden olmuştur.

Mücahit Bilici, İslamda Savaş Bitmiştir (Avesta, 2015) kitabında, Kürt Hamal (Avesta, 2017) isimli kitabında yer alan yazılarında, Irak, İran, Suriye, Türkiye gibi devletlerin, El Kaide, el Nusra, İŞİD gibi örgütlerin Kürdlere karşı yürüttükleri politikaları değerlendirmektedir. Bu devletlerin Kürdlere karşı yürüttükleri baskı, zulüm politikalarının İslam da, yer almadığını vurgulamaktadır. Bu uygulamaların gerçek İslam’da yeri olmadığı, ‘geçek İslam’a, adalet ve eşitlik anlayışına zıt olduğunu belirtmektedir. ‘Gerçek İslam’ nedir, ne zaman, nerede yaşanmıştır? sorusu şüphesiz çok önemli bir sorudur. Ama bu ayrı bir konudur. Burada, Irak, İran, Türkiye, Suriye gibi devletlerin Kürdlere/Kürdistan’a karşı yürüttükleri baskı politikalarının İslam’a zıt olduğunu, bu politikaların İslam’da yeri olmadığının vurgulanması önemli olmalıdır.

Tahare Kurratul Ayn

Hamid Dabashi’nin, Şiizm çalışmasında, Tahare Kurratul Ayn (Fatma Bağastani) ile ilgili bir bölüm var. (s. 189 vd.) Tahare Kurratul Ayn (1814-1852), Şiilikte Kurratizm olarak bilinen bir hareketin kurucusu ve temsilcisidir. Bu hareket, varolan adaletsizliği sona erdirmek için silaha sarılmış bir harekettir. Bu niteliğiyle, kendilerinden önceki hareketlerden ayrılmaktadır. Kurratizm, Şii usuli düşünce ekollerine, yani sadece fikir üreten düşünce ekollerini şiddetle eleştiren bir anlayışa sahiptir.

Tahare Kurratul Ayn (Fatma Barağani) Kazvin’de, önde gelen bir dinsel ailenin kızı olarak dünyaya geliyor. Baba, dini hiyerarşi’de önde gelen bir makama sahip. İki amcası var. Amcalar da dini hiyerarşide rol alıyorlar. Baba, üç kardeşin ortancası. Ama büyük amcaya göre babanın dini hiyerarşideki makamı daha yüksek.

Baba yumuşak tabiatlı biri. Amcalardan büyük olanı çok sert huylu. Fatma Barağani ‘erken büyümüş bir kız.’ (s. 210) Babası, kızının rahat, özgürce büyümesi için her olanağı yaratmış, kullanmış. 1826 yılında 13 yaşındayken, ‘ele avuca sığmaz’ olmuş. (s. 211) Baba, kızının bu halinden endişe ederek onu, 1828 yılında, ağabeyinin oğluyla evlendiriyor. Damad da dini hiyerarşide yer alan biri. Karı-koca, 1828-1841 yıllarında Irak’ta kutsal şehir Kerbela’da yaşıyorlar. Bu evlilikten iki çocukları oluyor. Bu sırada Fatma Barağani, 12 İmamcı Şiilikte, Şeyhizm olarak bilinen radikal hareketle ilişki geliştiriyor. Bu düşünce ile ilgili yazılar, şiirler yayımlıyor. Hamid Dabashi, onun, Rosa Luxemburg’a (1871-1919) bile benzetebileceğini söylüyor (s. 210) Aile, 1841 yılında İran’a dönüyor. Fatma Barağani, radikal din hareketi olan Şeyhizm’le ilişkilerini geliştiriyor, eleştirilerini arttırıyor.

Fatma Barağani, 1843 yılında, babasını, evliliğinin faydasız olduğuna ikna ediyor. Kocasından ayrılıyor. Çocuklarıyla, ailesiyle ilişkilerini kesiyor. Örgüte katılıyor. Örgütte adı, Tahare, Kurratul Ayn oluyor. 12 İmamcı Şiilik’te, Kurratizm olarak bilinen radikal akımın kurucusu, temsilcisi oluyor.

Bu akımın taraftarları, Tahran’da Kaçar Hanedanı’yla, ülkenin batısında Osmanlılarla, doğusunda Afganlarla çatışmalara giriyor. Silahlı mücadeleler bünyesinde pek çok militanı topluyor. Taraftarlar artıyor.

Tahare Kurratul Ayn’ın, bu mücadelede yer alması, ailede çok büyük tepkilerle karşılaşıyor. Büyük amcası ve aynı zamanda kayınpederi, hergün, Tahare Kurratul Ayn’ın aleyhinde mesajlar yayımlıyor. Hükümeti, bunların yakalanıp yargılanması cezalandırılması yolunda tahrik ve teşvik ediyor. Tahare Kurratul Ayn bunlara hiç aldırmıyor. Eşiyle, çocuklarıyla, ailesiyle hiçbir ilişki kurmuyor. Ama, küçük amcası ve kız kardeşinin kocası, onun mücadelesini anlayışla karşılayan bir tutum içindeler. Büyük amcanın aynı zamanda kayınpederin büyük tepkisine rağmen baba sessiz. Ama büyük amcanın sorunu, namus meselesi vs, yapması, örgütte büyük tepkilere neden oluyor.

Bu gelişmeler içinde, örgüt büyük amcaya/kayınpedere suikast düzenliyor, onu öldürüyor. Suikastten hemen sonra örgütün önde gelen elemanları, bu arada Tahare Kurratul Ayn yakalanıp cezaevine konuluyor.

Tahare Kurrretul Ayn sorguda çok büyük bir direniş sergiliyor. Hiç konuşmuyor. Ağır işkencelere rağmen arkadaşları ve örgütü hakkında hiçbir şey söylemiyor. Çok kısa bir şekilde haklı olduklarını, haksızlığa direndiklerini, adaleti aradıklarını vurguluyor.

Hamid Dabashi, Tahare Kurretul Ayn’ın son anlarını şöyle anlatıyor. “13 Ekim 1852 Çarşamba günü geç vakitlerde, kötü bir şekilde yapılmış ve hantalca giyilmiş üniformaları içinde, sarhoş küçük bir grup polis memuru, güzel bir şekilde hazırlanmış ve giyinmiş genç bir kadını, bahçenin karanlık ve ıssız köşesine doğru sürüklüyordu…” (s. 189) Burada Tahare Kurratul Ayn boğuluyor, cesedi bir kuyuya atılıyor.

Tahare Kurratul Ayn’ın güçlü direnişi, örgütünü, arkadaşlarını ele vermemesi, insanın, insani duygularını, yükseltmektedir. Bu direnişin, tutumun Türkiye’deki karşılığı nedir? Bu direniş, bu tutum, 12 Mart Rejimi’nde İbrahim Kaypakkaya’yı, günümüzde Eren Keskin’i çağrıştırıyor.

Tahare Kurratul Ayn konusuna şu bakımdan dikkat çekiyoruz. Örneğin, Tahare Kurretul Ayn’a Kürd/Kürdistan sorunu ile ilgili düşünceleri sorulsa ne der? Muhalefetteyken, tabanını genişletmek için, Kürdlerin bazı haklarından söz edebilir. Bu, Şiiliğin esas iktidarının, iktidarda olmadığı zamanlarda gerçekleşmesidir. Ama iktidar olduğu zaman, baskıdan, bastırmadan öte bir politikası, uygulaması olmaz. Bu da Şiiliğe, Şiizme özel bir politika değildir, İslam’ın genel politikasıdır.

Muhalefet hareketlerinin, gelişmeleri döneminde, çevredeki diğer kişilerle, kurumlarla ilişki geliştirmeleri, onların düşüncelerine, tutumlarına, anlayış, saygı göstermeleri anlaşılır bir durumdur. Medine Vesikası’nın yapıldığı dönemlerde de bu ilişkiyi görmek mümkündür. Medine Vesikası’nın, Bedir Şavaşı’ndan, yani 624’den önce imzalandığı söylenmektedir. 622-627 arasına üretilmiş metinlerin toplamı olduğu da söylenmektedir. İşte bu çerçevede, Medine’nin nüfus yapısına bakmak önemli olmaktadır. O dönemde, Medine’nin nüfusunun 10.000 (onbin) civarında olduğu söylenir. Bunlardan 4500’ü putperest Araplardır. 4000’i ise Yahudi’dir. Müslümanların sayısı 1500 civarındadır. Bu durumda, Peygamber Hz. Muhammed’in, İslamı güçlendirmek için, Medine’deki öteki grupların kimliklerine, düşüncelerine anlayış, saygı göstermesi doğaldır. Dört Halife Devri’nde ise, İslam’ın artık güçlendiği, iktidar olduğu görülmektedir. Örneğin, İkinci Halife Ömer döneminde, (634-644) Kürdlerin kimliklerine, kitaplarına vs. hiç saygı duyulmamış, Müslümanlığı kabul etmeyen Kürdler, kitleler halinde katledilmişlerdir. (Ayşe Hür, Medine Vesikası ve Ömer Paktı, Radikal, 3 Kasım 2013) Emevi ve Abbasi halifeleri döneminde ise, Müslüman olmayan halklara çok kötü muamele yapıldığı yakından bilinmektedir.

Örneğin, Mustafa Kemal de, 1919-1922 yılları arasındaki Türk Milli Mücadelesi döneminde, Kürdlerin de mücadeleye katılmasının sağlamak için, Kürd özekliğinden vs. söz etmiştir. Amasya Protokolleri bu bakımdan dikkat çekmektedir. Ama, Cumhuriyet iyice güçlenince, bu sözlerini unutmuş, Kürd taleplerini bastırma yoluna gitmiştir.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
14428 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:00:48:41

İsmail Beşikci

Yazarın Önceki Yazıları

Son Gelişmeler Üzerine Türkiye’de Üniversite İbrahim Kaypakkaya Anması Değinmeler 3 Kürdistan'a Sor Malazgirt ve Kürtler Kurdiana Düğümü Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV Köklere Yolculuk Toprak Temelli Milliyetçilik Kürdlerin Geleceği Konusunda Birkaç Söz Antik Kürdistan Din Ve Bilim Karakoçan (Dep) ve Yayladere (Holhol) İle İlgili İki Kitap Uludere (x) Newroz 2024 Akre Üç Kitap Hazro Beyleri Simurglar Mehmet Bayrak’ın Kürt Kimliği Mücadelesi Şeyh Said Direnişi İle İlgili İki Kitap Diyarbakır Kitap Fuarı 2023 Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi Ehmedê Xanî’nin Hatırası Üzerine Abdurrahman Önen-Erdnîgarîya Kurdistanê Kürtler ve Güller Cilt 3 ‘49’lar’, ‘55’ler’, ‘23’ler’ … 'Yaşamın Kıyısında' Behdinan, Barzan, Milli Lider Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler(II) Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler Yüzüncü Yılında Lozan Antlaşması Son Kız ‘Deniz’in Ütopyası’ Üzerine Rudaw TV Stockholm Kürd Sürgün Müzesi Üzerine Düşünceler Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan II Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan Diaspora Kürdleri Mele Mıstefa Barzani Ulusal Müzesi Rovîyê Xasûk Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi III Kendi Kendini Yönetme Hakkı ‘Ayrılıkçı Yazılar’ Peywend Yayınları Duhok Üniversitesi’nin 30. Yılı Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne II Kürtçülük Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne Kürd Aydınları II Bedirhan Epözdemir’in Anıları Seyidlik-Şeriflik Kürdizade Ahmed Ramiz Medreseler-Üniversiteler Medya Kitabevi Birleşmiş Milletler ve Kürdler Mülteci Yaşamlar Öncü Bir Kürt Aydını 59 Yıl Sonra Şemdinli Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu III Ortadoğu Bir Ailenin Son 200 Yıllık Tarihi Tarih Okumaları, Kürdlerin Hikayesi Hewler’de, Soran’da ve Cambridge Koleji’nde Konferans Theodor Herzl Bize Ne Anlatıyor? Aforizmalar Son Yolcu Irkçılık Hakkında … Aydınlar Hakkında… Latife Fegan’ın Anıları Adil Yargılama/Yargılanma Mümkün mü? Kürd Aydınları İlim-Bilim Kürdçe Derslerinin Önemi Yaş 83…* Mezopotamya Uygarlığında Hakkari Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu - II Bediüzzaman’ın Hançeri Doğu-Güneydoğu Dernekleri Platformu* Destar Kitap-Kafe Kürdistan’ın Güney'ine Seyahat Kürd Tarihinin Yazılı Ana Kaynakları Bingöl-Van Gezi İzlenimleri Göbekli Tepe Hakkında… Güvenlik Munzur Çem’in Anıları Derve Cendere II Saatin İçindeki Sır Mehmet Öncü Kitapları Zarema, Yahudi Devleti Juli’nin Sesi ‘Ateşte Doğanlar’ Kadri Hoca… Kürt Hâkim Alevilik Üzerine II ‘Aleviler ve Sosyalistler’ Kitabı Üzerine Uygur Türkleri Başkanlık Seçimleri, ABD Üniversite Raporu OFra Bengio’nun Kürd Liderlere Eleştirisi Dr. Said Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Maaş Sorunu… Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde PKK-Haşdi Şabi İşbirliği Ama Onlar Kardeştiler… Mustafa Suphi ‘Kürdistan Ortadoğu’nun Polonya’sıdır’ İSkan Tolun II Kürt Dil Hareketi (Harekata Zımanê Kurdî) II ‘Doğumun Ölümü’ Kürt Dil Hareketi (Hereketa Zimanê Kurdî) Kürdistan Bayrağı’nın ve KDP Binasının Yakılması Üzerine… Ermeniler, Kürdler, Azeriler Devrimci Doğu Kültür Ocakları Eylül 2020 Kürdler-Kürdistan Bir AİHM Başkanı Halepçe arşivlerinin yakılması ve KDP’ye saldırı Devran İskan Tolun Woodrow Wilson Harf Devrimi’nin Kürdler İçin Anlamı Mehmet Elbistan Kürtler, Şehir Şehirlileşme ‘Kürt Çalışmaları…’ Zini Gediği Katliamı Kürd Tarihini Kürdlerin Yazması… ‘Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ II ’Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ Değinmeler-2 Irkçılık Üzerine Seyid Ahmed Cebari Şengal, Afrin Mustafa Selîmî Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu Orhan Kotan’ın Şiiri Leylan - II Kürt Meselesiyle İlgili Bir Projen Var mı? Leylan Xwebûn Orta Karadeniz’de Etnisite İlişkileri Alevilik Üzerine… Güvenli Bölge Duvarımızı Yapamadık… Doktor Said Alevilik ve Tarihi Bitlis ve Ahalisi 1916 Kürd Tehciri Bir Diplomatın Anıları Xızır Nasıl Ali Oldu? Kürd Tarihi Üzerine Gözlemler Adıyla Çağırmak Kürdistan’ın Güneyinde Soykırım Kürdlerin Tarihi Milliyetçilik Üzerine Hong Kong, Kürdistan ‘Kürtlerle Türkler’ Ortadoğu’da Devletlerin Kurulması Abdurrahman Qassemlu’nun Katledilmesinin 30. Yıldönümü Üniversitenin Bilim Anlayışında Temel Sorunlar Cumhuriyet, 19 Mayıs 2019 'Özgürlük İçin Sanat' Helsinki’de Sosyal Forum Teknoloji, Bilim, Eğitim Milletler Cemiyeti Döneminde Kürdler/Kürdistan Hewler - Duhok - Zaho Bir Tartışma Üzerine… Dönemin Romanları Eleştirilerin İzinde Rêya Heqîyê (Alevilik) ABD Ziyareti - IV ABD Ziyareti - III ABD Ziyareti - II ABD Ziyareti - I Berlin’de Dersim 37-38 Paneli Başur’da Siyaset Duhok-Hewlêr Gezisi Kürdçe Yasaklarının İşlevi ‘Aleviliğin Doğuşu’ II ‘Kimliksiz Çığlıklar’ Türkiye’de Adalet Arayışları 'Aleviliğin Doğuşu' Kürdlere Soykırım… Moskova’da Kürd Konferansı Cevat Geray’a Sevgi… Bilim Ahlakı Mahallenin Arkadaşları Selahattin Demirtaş’ın Şarkısı Canip Yıldırım Kütüphanesi Devşirmeler ve Devletsizler Dağ Kavmi - II Adaylar… Dağ Kavmi -I Geleceğini Belirleme Hakkı ve Kürdler Farhad Daftary, Şiilik Alevilik ‘Türklük Sözleşmesi’ Timure Halil Hakkında … Düşmanlarını Sevindiren Bir Halk… Celal Talabani... Kürdler Zoru Başardı… Bağımsızlık... Güvenlik... Domino Etkisi Referandum-Bağımsızlık Tartışmaları Danimarka Seyahati Sekesûr’da Kürd-Alevi Soykırımı İnsanlık Araştırmaları Merkezi Fahriye Adsay’ın Eleştirileri Üzerine… Bir Kürd... İki Kürd... Üç Kürd Yezda... Ermeniler, Kürdler… Yeni Bir KDP Kurma Çalışmaları Hasta Adam Avustralya Gezisi Hayatımdan Kesitler Birey Toplum İlişkileri Peşmergelik Yüce Bir Değerdir Kaderine Küsmek Kürd Halkının, Kürdistan’ın Başı Sağolsun… Kürdistan’ın Hayırlı Evladı Doktor Said Suriyeli Mülteciler Parlamento Milli Düşünce Sempozyumu Desmond Fernandes Kürtlerin Bulunduğu Ülkeler Bölünemez!... Kürtler Ne İstiyor? Eşkiya 28 Devlet Bağımsız Kürdistan’ı Tanımayacak... Devlet, İslam, Kürdler ve Darbe Pencinarîler II Pencinarîler I Azim... 'Afrika Edebiyatı' Üzerine… Yaresan (Ehl-i Hak) Rêya Heqîyê, Ezdan Zağros’un Ötesine… Süleymaniye Merkez Güvenlik Karargahı 'Peçar Tenkil Harekatı/1927' Üzerine Birkaç Söz İttifaklar Mahmut Yeşil’e Sevgi… Tunceli Kanunu, Getirdiği Esaslar ve Devletin Asimilasyon Planları Yakındoğu’nun İmhası ve Pontus Sorunu Keşiş’in Torunları Dersimli Ermeniler Anlıyorum Ama Konuşamıyorum 1128 Akademisyen Yaşar Kaya Alevilik... Elveda Güzel Vatanım Alevilerin Kitabı Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan III Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan II Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan (I) Komkurd-An Nelson Mandela - Aziz Sancar Barış, Yüzleşme, Müzakere İBV Hewler Temsilciliği 558. Oturma Şengal’i Ziyaret Şengal TBMM Kürdlerde/Kürdistan’da Ana Sorun Özyönetim Üzerine... Norveç Seyahati Alaine Tuoraine’e Eleştiri Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Yönetim Zaafları Güneşin Krallığı Keyakisar Barzani bir dönem daha görevde kalmalıdır Temel şart Kürdistan Ordusu! Girê Spî'nin Kurtarılması... Üniversitenin Ana Sorunu Mardin: Hüzünlü Kent Alevilik-Müslümanlık Osmanlılar ve Acemler Arasında Kürdler İslam’ın barış, huzur, adalet ve eşitlik anlayışı Kerbela’da son buldu Kürd Kültürü Neden Yağmalanıyor? Kürd Êzidîlerin Azizesi 'Begê' İki Olay Üzerine Düşünceler Barış ve Çözüm Süreci - III Eleştiriler Ev Jin û Mêrê bi Maskê Barış ve Çözüm Süreci - II Murat Bozlak’a sevgiler... Barış ve Çözüm Süreci… Rejim, İslamileşme, Kürdler/Kürdistan Alman Şarkiyatçı Dr. Friç Soykırımlar ve Devletsiz Halklar IŞİD’in Zuhuru Şeyh Ahmet, IŞİD Saldırıları ve Osman Baliç'in Katili Ulusların Kendi Geleceklerini Tayin Hakkı ve Kürdler/Kürdistan Bitlis Anıları, 1960’lı Yıllarda Bitlis’de Yaşam Uluslararası Bitlis Sempozyumu Barzaniler Değinmeler İfade Özgürlüğü ve ABD Türk Siyasal Kültürü Üzerine… Birleşik Krallık, Fransa, Kürdler/Kürdistan Anti-Kürd Uluslar arası Nizam Kürd/Kürdistan incelemelerinde temel soru... Ulus İnşa Sürecinde Dilin Rolü Mustafa Barzani'yi sevgiyle anıyoruz Düşün Hayatında ve Edebiyatta Kurumlaşmalar Yakındoğu’nun İmhası,1915 Ermeni Soykırımı ve Hrant Dink’in Katledilmesi Resmi İdeolojinin Temel Özelliği Roboski – Goyiler Türk-İslam Sentezi ve Kürd Sorunu Kürdistan sorunu her şeyden önce duruş sorunudur Barış
x