ExxonMobil’in dönüşü Irak’ta dengeleri değiştirir mi?

ABD merkezli petrol devi ExxonMobil, Irak hükümetiyle süper dev Majnoon petrol sahasının geliştirilmesi için ön anlaşma imzaladı. Ekim ayında Bağdat’ta imzalanan “mutabakat zaptı”, şirketin yaklaşık iki yıl aradan sonra ülkeye dönüşünü simgeliyor.

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, anlaşmayı “olağanüstü bir diplomatik başarı” olarak nitelendirdi. Irak Petrol Pazarlama Kurumu (SOMO) Genel Müdürü Ali Nizar el-Şatri de anlaşmanın “Irak’ın uzun süredir ihtiyaç duyduğu uluslararası teknoloji ve uzmanlığı” sağlayacağını belirtti.

Bazı gözlemciler ise anlaşmanın Batı’nın Irak enerji sektörüne yeniden yönelmesinin başlangıcı olabileceğini, aynı zamanda Çin’in büyüyen etkisine karşı bir dengeleme hamlesi taşıdığını savunuyor. Iraklı enerji analisti Muvaffak Abbas, bu adımın “Bağdat’ın bölgesel ilişkilerini yeniden dengeleme ve Batı piyasalarıyla entegrasyonu derinleştirme” stratejisinin parçası olduğunu söyledi.

Ancak eleştiriler de yok değil. Iraklı uzman Nabil el-Marsumi, ExxonMobil’in 2024’te West Qurna-1 sahasından çekilmesini hatırlatarak “Şirket uzun vadeli kalıcı bir taahhüt içinde olmayabilir, tıpkı önceki gibi sahayı devredip çekilebilir” yorumunu yaptı.

Irak halihazırda günde yaklaşık 4 milyon varil petrol üretiyor ve bu miktarı 2029’a kadar 6 milyon varile çıkarmayı hedefliyor. Majnoon sahası, Basra Petrol Şirketi tarafından işletiliyor ve günlük üretimi yaklaşık 245 bin varil civarında. ExxonMobil’in devreye girmesiyle bu miktarın, sahayı 2010–2018 yılları arasında yöneten Shell döneminde hedeflenen 1,8 milyon varillik seviyeye çıkarılması planlanıyor.

Majnoon sahası, İran sınırına yakın stratejik konumu nedeniyle de özel önem taşıyor. Uzmanlara göre ExxonMobil’in dönüşü, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda İran’ın yaptırımları aşmak için Irak petrolünü karıştırma iddialarını önlemeyi hedefleyen siyasi bir hamle olarak da okunabilir.

Batı şirketlerinin Irak’tan çekildiği son yıllarda Çinli enerji devleri ülkedeki üretimin yaklaşık üçte ikisini kontrol etmeye başladı. Bu nedenle ExxonMobil’in dönüşü, Washington’ın Irak enerji piyasasında yeniden etkili olma çabasının ilk işareti olarak değerlendiriliyor.

Uzmanlar, anlaşmanın kalıcılığının Bağdat’ın yatırım ortamını iyileştirme ve yolsuzlukla mücadele adımlarına bağlı olduğunu belirtiyor. Aksi halde, ExxonMobil’in dönüşü geçici bir girişim olarak kalabilir.