İran, BM Yaptırımları Öncesi Şanghay Zirvesinde Destek Arıyor

Çin’in kuzeydoğusundaki Tianjin kentinde bu hafta sonu düzenlenecek 25. ŞİÖ Zirvesi, İran’ın BM yaptırımlarının geri gelmesi öncesinde diplomatik destek arayışına sahne olacak. Zirvede Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İran Cumhurbaşkanı Masoud Pezeshkian başta olmak üzere 10 üye ülke ve bazı diyalog ortakları yer alacak.

ŞİÖ, 2001’de Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan tarafından kuruldu; başlangıçta bir Avrasya güvenlik bloğu olarak tasarlanan örgüt, günümüzde güvenlik, ekonomi ve siyasi işbirliğini kapsayan bir platforma dönüştü. İran, 2023’te tam üye oldu.

Zirve, aynı zamanda Çin’in büyük bir askeri geçit törenine ev sahipliği yapacağı bir döneme denk geliyor. Kuzey Kore lideri Kim Jong Un, Pezeshkian ve Putin’in de törene katılması bekleniyor.

Bu yıl zirve, İran’ın nükleer programı üzerindeki gerilimlerin yükseldiği bir döneme denk geldi. Britanya, Fransa ve Almanya, BM Güvenlik Konseyi’nin “snapback” mekanizmasını tetikleyerek, İran’a yönelik yaptırımların 30 gün içinde geri gelme ihtimalini doğurdu. Rusya ve Çin, bu kararı eleştirerek diplomatik çözüm sürecine zarar vereceğini belirtti.

Yaptırımların kesin uygulanması garanti olmasa da, 30 günlük süreç boyunca diplomasi için hâlâ bir fırsat bulunuyor. İran, bu dönemde hem Rusya hem de Çin ile yoğun temas halinde bulunarak destek arıyor; dışişleri ve savunma bakanları geçtiğimiz aylarda ŞİÖ toplantıları için Çin’i ziyaret etti.

Zirve, İran’a yalnız olmadığını göstermek ve ŞİÖ üyeleri üzerinden diplomatik destek toplamak için bir fırsat sunuyor. Ancak snapback mekanizmasını engellemek Moskova veya Pekin için mümkün değil: Eğer Güvenlik Konseyi yaptırımların sürmesini onaylamazsa, 2015 öncesi tüm BM önlemleri otomatik olarak geri yürürlüğe girecek.

Çin açısından zirve, hem ŞİÖ’nün gücünü sergileme hem de küresel nüfuzunu gösterme fırsatı. Ancak örgütün NATO veya BM gibi bağlayıcı yaptırım mekanizmalarına sahip olmadığı göz önünde bulundurulduğunda, etkinliği sınırlı. Yine de toplantı, Çin’in diplomatik ve ekonomik mesajlarını dünyaya iletmesi açısından önemli bir platform oluşturuyor.