Esad sonrası ilk Suriye parlamentosu: İhtiyatlı iyimserlik ve artan öfke

Suriye’de 5 Ekim Pazar günü yapılacak seçimlerle “Esad sonrası” dönemin ilk parlamentosu şekillenecek. Seçimler, 60 seçim çevresinden yalnızca 52’sinde gerçekleştirilecek. Özerk Yönetim bölgesinden yedi bölge ve Süveyda’da üç çevrede seçimler, hükümet ile sahadaki güçler arasında uzlaşma sağlanamadığı için askıya alındı.

Toplamda 125 milletvekili seçici heyetler aracılığıyla belirlenecek. Devlet Başkanı Ahmed Şara ise seçim sonuçlarının açıklanmasından sonraki on gün içinde 70 ismi doğrudan atayacak. Bu atamalarla kadın temsil oranının artırılması, savaş mağdurlarının, engellilerin ve farklı toplumsal grupların parlamentoda yer alması hedefleniyor.

Seçim mekanizması

Yüksek Seçim Kurulu, seçimlerin güvenliği için her ilde alt komisyonlar oluşturdu. Bu komisyonlar, il bazında seçici heyetleri belirledi. Heyetler hem vatandaşlardan gelen itirazlara açıldı hem de bağımsız yargı organlarının gözetiminde düzenlendi. İtirazların değerlendirileceği özel kurullar kuruldu. Ancak kimi bölgelerde, resmi şikâyet olmamasına rağmen bazı isimlerin listelerden çıkarılması tepkilere neden oldu. Yerel kaynaklara göre, bu kararların halkın güvenliğini tehdit eden isimler veya rejim yanlısı kişilerle ilgili söylentilere dayandırıldığı, fakat şeffaflık eksikliğinin öfkeyi artırdığı bildirildi.

Tartışmalar ve halkın tepkisi

Suriye’de 2011 sonrası yaşanan büyük nüfus hareketleri nedeniyle seçimlerde 2011 nüfus sayımı baz alındı. Bu durum, göç ve zorunlu yerinden edilme yaşayan Suriyelilerin temsili konusunda da eleştirilere yol açtı. Ayrıca, seçici heyet listelerinden aniden çıkarılan bazı kişiler, toplumda “karalama” algısı yarattı ve itibar kaybına uğradı.

Yüksek Seçim Kurulu ise bu müdahalelerin şartların gerektirdiği “dengeyi sağlama amacıyla” yapıldığını savundu. Özellikle kadınların, engellilerin, eski siyasi tutukluların veya savaşta yaralananların temsili için kimi adayların yeniden listeye eklendiği açıklandı. Ancak bu adımlar, şeffaflık konusunda soru işaretlerini gidermek yerine daha da artırdı.

Parlamentonun rolü ve beklentiler

Yeni parlamentonun Ekim ayı ortasında toplanarak görevine başlaması bekleniyor. Parlamento üyeleri yasama dokunulmazlığına sahip olacak ve hükümetin faaliyetlerini denetleme, bütçeyi onaylama ve yeni yasalar çıkarma görevlerini üstlenecek. Seçim yetkilileri, önümüzdeki dönemin “hukuki ve kurumsal bir reform süreci” başlatacağını düşünüyor.

Ancak Doğu Fırat ve Süveyda’daki sandıkların kurulmaması, parlamentonun “tam bir ulusal temsil” sağlayıp sağlayamayacağı konusunda ciddi soru işaretleri yaratıyor. Bu nedenle seçim, bir yandan Suriye’nin siyasal geçişinde önemli bir dönüm noktası olarak görülürken, diğer yandan halkın geniş kesimlerinde “yarım kalmış” bir adım şeklinde değerlendiriliyor.

Tarihsel bağlam

Suriye, 1919’da bölgedeki en erken parlamenter deneyimlerden birine sahip olmuştu. Ancak Hafız Esad’ın 1970’te iktidara gelmesinden bu yana parlamentolar büyük ölçüde sembolik bir rol üstlendi. Halkın hafızasında meclis, karar alma süreçlerine gerçek etkisi olmayan, sadece iktidarı onaylayan bir kurum olarak kaldı. Bugünkü seçimler bu nedenle hem umut hem de kuşku taşıyor.

Suriye halkı, uzun yıllar sonra ilk kez gerçek yetkilere sahip bir parlamentoya kavuşmayı beklerken, mevcut süreç “ihtiyatlı iyimserlik” ile “derin hayal kırıklığı” arasında bir dengeye oturmuş durumda.