İçişleri Bakanı’ndan 140. Madde ve Şengal Anlaşması Çağrısı

Kürdistan Bölgesi İçişleri Bakanı Reber Ahmed, pazartesi günü Irak Anayasası’nın 140. maddesi ile 2020 tarihli Şengal Anlaşması’nın uygulanması gerektiğini vurgulayarak, bunları adalet, istikrar ve yerinden edilmiş toplulukların güvenli dönüşü için hayati önemde tanımladı.

Kürdistan Bölgesel Hükümeti’ni (KBY) temsilen katıldığı Nur Ulu Camii ile Tahira ve Sa’a kiliselerinin açılışında konuşan Ahmed, Musul, Ninova Ovası ve Şengal’de yaşanan terör suçlarının “halkımızın yaşama ve birlikte var olma iradesini kıramayacağını” söyledi.

Törene Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, BM temsilcisi Muhammed el-Hasan, üst düzey bir BAE heyeti ve birçok Iraklı bakan ile yetkili katıldı.

Ahmed konuşmasında, “Kiliseleri hedef aldılar, Êzidîlere karşı katliamlar yaptılar, Hristiyanları ve Ninova’nın tüm topluluklarını yerinden ettiler” dedi. Irak güçlerinin, özellikle Peşmerge’nin fedakârlıklarını övdü. “Peşmerge cephe hatlarında durdu ve Musul’un kurtuluşunun kapılarını federal güçlere açtı” diye ekledi.

Ahmed, “Bizi birleştiren şey, ayıran şeyden çok daha büyüktür” diyerek, 300 binden fazla Êzidî’nin “saygı ve onurla” evlerine dönüşünü sağlamak için Şengal Anlaşması’nın hızla uygulanması çağrısında bulundu. Ayrıca 140. maddenin, uzun süredir devam eden anlaşmazlıkların çözümü, geçmişteki adaletsizliklerin telafisi ve Irak’ın farklı toplulukları arasında kardeşliği güçlendirmek açısından hayati olduğunu belirtti.

Bu arada Kerkük’teki Kürt çiftçiler, sistematik toprak gaspı ve marjinalleştirmeye karşı siyasi birlik çağrılarını yeniledi. Çiftçiler, devlet güvenlik güçlerinin desteğiyle Arap yerleşimcilerin, mahkeme kararlarının Kürt mülkiyetini teyit etmesine rağmen Tapa Sawz gibi köylerde topraklarını gasbettiğini ileri sürüyor. Ayrıca hukuki baskılar, gözaltı kararları ve tarım arazilerini ekme kısıtlamalarıyla da karşı karşıyalar.

Sorunun kökeni, 1970’ler ve 1980’lerde Saddam Hüseyin’in Kürtleri zorla yerinden edip Arapları onların topraklarına yerleştirdiği Araplaştırma kampanyasına dayanıyor. Irak’ın 2005 Anayasası’nda kabul edilen 140. madde, normalleşme, nüfus sayımı ve tartışmalı bölgelerin statüsüne ilişkin referandumdan oluşan üç aşamalı bir süreçle bu politikaların tersine çevrilmesini öngörüyordu. Uygulama için son tarih Aralık 2007 olarak belirlenmişti, ancak ardı ardına gelen Irak hükümetleri bunu hayata geçirmedi ve sorun çözümsüz, gerginlikler de sürüyor.

Ekim 2020’de Bağdat ile Erbil  arasında BM desteğiyle imzalanan Şengal Anlaşması, IŞİD’in yenilgiye uğratılmasının ardından Şengal’i istikrara kavuşturmayı hedefliyordu. Anlaşma, Bağdat ile Erbil arasında ortak yönetimi, yetkisiz silahlı grupların çıkarılmasını ve Êzidîlerin dönüşünü kolaylaştıracak yeniden inşayı öngörüyordu. Ancak, Şengal Direniş Birlikleri (YBŞ) gibi silahlı grupların direnci, siyasi çekişmeler ve federal fon eksikliği nedeniyle ilerleme yavaş oldu; on binlerce aile hâlâ evlerine dönemedi.

Êzidî liderler ve insan hakları örgütleri, anlaşmanın uygulanmamasının IŞİD’in zulmünden kurtulanların acılarını uzattığını, çoğunun grubun yükselişinden on yıl sonra hâlâ kamplarda yaşadığını söylüyor. Kürt yetkililer ise 140. madde ve Şengal Anlaşması konusunda somut adımlar atılmadıkça tartışmalı bölgelerin istikrarsızlığın odak noktası olmaya devam edeceğini savunuyor.