Kayıp Bir Dönem: 2003’ten Bu Yana Irak’ın En Zayıf Parlamentosu

Irak Parlamentosu’nun mevcut yasama dönemi, neredeyse dört yıldır verimsizlik ve krizlerle gündeme geliyor. 2005 Anayasası’ndan bu yana beşinci dönem olan bu parlamento, reform fırsatlarını değerlendiremeyerek “2003 sonrası en zayıf parlamento” unvanını aldı. Oysa dönem, görece istikrarlı bir ortam ve güçlü petrol gelirleriyle başlamıştı.

Eksik kvorum, ertelenen oturumlar

Irak haber ajansı Şafaq News’e konuşan Hukuk Devleti Koalisyonu milletvekili Saer Muhhif, oturumların sürekli ertelenmesini, kvorum(Parlamentonun geçerli şekilde toplanabilmesi ve karar alabilmesi için gereken asgari üye sayısı) sorunlarını ve gündemlerin dar çıkarlarla doldurulmasını “milletvekillerinin halka karşı sorumluluklarını görmezden gelmesi” olarak nitelendirdi. Muhhif, bazı siyasi liderlerin “sahada hiçbir şey başarmadıkları halde mezhepçi söylemlerle tabanlarını harekete geçirdiklerini” belirtti.

Verilere göre, 2 Nisan 2025 itibarıyla parlamento, Ocak 2022’den bu yana yalnızca 132 oturum gerçekleştirdi. İç tüzüğe göre ayda sekiz oturum yapılması gerekirken bu oran %51’in altında kaldı. Geçtiğimiz hafta iki ardışık oturum, 11 gündem maddesine rağmen toplanamadı.

2023’te eski Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi’nin görevden alınmasının ardından başkanlık koltuğu neredeyse bir yıl boş kaldı. Başkanvekilleri arasındaki çatışmalar da boykotlara ve gündemlerin geri çekilmesine yol açtı.

Bitmeyen yasalar, karşılanmayan ihtiyaçlar

Bağımsız milletvekili ve Hukuk Komisyonu üyesi Muhammed Anuz, bu dönemin “kamuya karşı açık bir sorumsuzluk” gösterdiğini, yoklamalara katılmamanın yaptırımsız kaldığını söyledi.

Siyasi analist Muhenned el-Ravi, mevcut dönemi “2003 sonrası en düşük performanslı parlamento” diye niteledi. El-Ravi, bunun başlıca nedenlerini, liderlik krizleri, Mukteda es-Sadr’ın öncülük ettiği Şii Hareketi’nin çekilmesi ve Halbusi’nin görevden alınmasından sonra yaşanan uzun süreli boşluk olarak sıraladı.

Henüz çıkarılmamış temel yasalar arasında Federal Mahkeme Yasası, Petrol ve Gaz Yasası ve siyasi partilerin finansmanına ilişkin düzenlemeler bulunuyor. Bu dönemde çıkarılan yasa sayısı 100’ün altında kalırken, 2003 sonrası ilk parlamentoda bu sayı 400’ün üzerindeydi.

Analist Abdullah Şelaş el-Kinani de benzer şekilde bu dönemi “en başarısız parlamentolardan biri” olarak tanımlayarak, sürekli devamsızlıkların ve kvorum sorunlarının önemli yasaların engellenmesine yol açtığını söyledi.

Toplumda güven kaybı

Bağdat Üniversitesi’nden anayasa hukuku profesörü Ahlam el-Taie, parlamentonun “soruşturma komiteleri kurma ve temel yasaları çıkarma gibi anayasal araçlarını etkili şekilde kullanamadığını” belirtti.

Sivil toplum temsilcileri de parlamentonun işsizlik, konut, kamu hizmetleri ve yolsuzluk sorunlarını çözmede başarısız olduğunu, bunun halkın siyasete güvenini daha da sarstığını ifade etti.

Bağdat Üniversitesi’nin 2024’te yayımladığı bir araştırmaya göre, halkın parlamentoya güveni %20’nin altına düşerken, bir sonraki seçimlerde katılım oranının %40’ın altına gerilemesi bekleniyor.

Yaklaşan seçimler öncesinde, yaklaşık 20 milyon Iraklının sandık başına gitme hakkı bulunuyor.