'49’lar', '55’ler', '23’ler', Bunların başka adı yok mu?

Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren, Türk’ün varlığı, Kürd’ün yokluğu üzerine kurulmuştu. Böylece Kürd’e yok demek için bir yol daha bulunmuştu: Rakamlar.

Celal Temel

09.09.2023, Cts | 07:37

'49’lar', '55’ler', '23’ler', Bunların başka adı yok mu?
Makaleyi Paylaş

49’LAR”

1959 yılı aralık ayında, 27 Mayıs Darbesi’nin tam altı ay öncesinde, 50 Kürd aydını tutuklandı. İstihbarat raporlarının birine göre, bunlar o sıralarda, illegal olarak kurulan Kürdistan İstiklâl Partisi üyeleri veya sempatizanlarıydı; Kürd devleti kurma çalışmaları içindeydiler! Böyle illegal bir parti, gerçekten kurulmuş mudur bilmiyoruz. Ancak kamuoyunda, adında “Kürdistan” bulunan bir partiden, bir örgütten söz edilemezdi.

Devletin istihbarat raporlarında, gizli görüşmelerinde, yazışmalarında, “Kürd” ve “Kürdistan” elbette vardı. Ama dışardaki resmi söylemde “Kürd” yoktu; tabii ki “Kürdistan” da olmayacaktı. Kamuoyuna, bunların “Kürdçülük” yaptıklarını bile söylemek istemiyorlardı. Zaten gizli bir tutuklama yapılmış, tutuklananlar İstanbul Harbiye Askeri Cezaevi’nde tek kişilik hücrelere konulmuştu.

27 Mayıs 1960 günü yapılan askeri darbeden sonra, Harbiye cezaevindeki Kürd tutuklular, Demokrat Parti’den, onları deviren 27 Mayıs Askeri Yönetimi’ne devredilmişti. Çıkan af kanununu kapsamı dışında bırakıldılar. 1961 yılı başında, dava açılacağı sırada, tutuklu veya tutuksuz toplam sayıları, biri cezaevinde öldüğü için 49’du. Bu sırada, adları basında “49’lar Davası” diye geçti. Bu adı, uyanık bir gazeteci mi vermişti yoksa derinlerdeki bir yetkili mi, tam bilemiyoruz.

Kürdlerin adının sayılarla (rakamlarla) ifade edilmesi ilk kez bu olayda görüldü. Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren, Türk’ün varlığı, Kürd’ün yokluğu üzerine kurulmuştu. Böylece Kürd’e yok demek için bir yol daha bulunmuştu: Rakamlar.

55’LER”

27 Mayıs 1960 askeri darbesi olduğu sırada, 49’lar Davası’nda yargılanacak olan Kürd aydınları, İstanbul Harbiye Cezaevi hücrelerindeydiler. Darbeden dört gün sonra, 31 Mayıs 1960 tarihli Cumhuriyet gazetesi, “Kürdistan Tesisi İçin, Sabık DP İçinde Çalışmalar Yapılmış” manşetiyle çıktı. Bir gün sonra, 1 Haziran gününden itibaren, birkaç gün içinde, çoğu şeyh, ağa ve aşiret reisi ailelerden olmak üzere, Kürd illerinden beş yüze yakın kişi, Sivas Kabakyazı’daki 5. Er Eğitim Tugayı’ndaki askeri kampta gözetim altına alındı.

Sivas kampındaki Kürdler, beş aya sonra dağıtılırken bunları içinde 55 kişi seçilerek, çeşitli yerlere sürüldü veya tutuklandı. Bunlara da “55’ler” dendi.

“23’LER”

Devletin yarı-resmi ceridesi Cumhuriyet, 29 Haziran 1963 tarihinde, “Topraklarımızda Bir Kürd Devleti Kurmak İsteyen ‘13’ Kişi Yakalandı.” manşetiyle çıktı. Birkaç gün sonra, bunlara on kişi daha eklendi ve yargılanacakların sayısının 23’e çıktığı anlaşıldı. Buna da “23’ler Davası” dendi.

Davada yargılananların bir kısmı (9 kişi), Güney Kürdistan (Irak Kürdistanı) ve Doğu Kürdistan’dan (İran Kürdistanı) olup Türkiye’de öğrenim gören öğrencilerdi. Bir kısmı, o dönemde yayın yapan İleri Yurt, Deng, Dicle-Fırat, Roja Newe, Rêya Rast gibi Kürd yayınlarının sorumluları veya yazarlarıydı.

“Kürd” yok “Türk” var

27 Mayıs Darbesi yöneticilerinin, 1960-1963 yılları arasındaki bu icadından sonra, artık Kürdlere, “Kürd” demeye gerek kalmamıştı! Zaten Kürd yoktu ki, adı olsun, dili olsun. Kürd’e Kürd dememek için rakamlar da işe yaramıştı.

Adları söylenmek zorunda kalınırsa, “Kürd” değil “Türk” sözcüğüne benzerliğinden dolayı “Kürt” denecekti. Dört harf de aynı olduğuna göre demek ki “Kürt”, aslında “Türk”tü! O zaman, “Kürdistan”ın da “Kürtistan” olması gerekirdi; bu pek olmadı. Buna da “Doğu” denerek bir çözüm bulundu. Rakamlar gibi, yön ifade eden sözcükler de “Kürd” inkârı için işe yaramıştı.

Daha önce de Anadolu Yarımadası’nın dışında olduğu hâlde, Kafkasya’dan Mezopotamya’ya, İran coğrafyasına kadar uzanan, Kürdlerin yaşadığı her yer, “Doğu Anadolu”, “Güneydoğu Anadolu” olmuştu, oluvermişti. Kürdlerin adı “Kürd” değildi; yaşadıkları toprakların adı da “Kürdistan” değildi. Dillerini asimilasyon canavarı yutmuş, ülkelerin adı “Doğu”, “Güneydoğu” olmuş ve adları yok ya da sadece matematiksel bir rakam.

Çok basit gibi görünen yakın tarihteki bazı küçük gelişmelerden söz ediyoruz. Kürdler, bunların farkında mı, bilmiyorum ama nedendir bilinmez, birbiriyle çekiştiklerini, birbiriyle kavga ettiklerini biliyorum.

Kimse, kimseye, durup dururken bir şey bağışlamaz. Tarihini tanımadan, kendini tanımadan, var olunmaz. Sonra, sonrası da elbette, daha da zor, ince uzun bir yol…

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
5409 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:20:50:34

Celal Temel

Yazarın Önceki Yazıları

Dünden Bugüne, Rojava’da Kürd Ulusal Mücadelesi Bencillikten Irkçılığa Bir Yol… 'Vakfedilmiş Bir Hayat' Bir Sosyolog Ve Bir Ağa’nın Cezaevi Arkadaşlığı İsmail Beşikci’den Farklı Bir Kitap: Alevilik İsmail Beşikci: “Bu Günkü Yaşamım Benim Tercihim” Sloganlarla Hareket Etmek Az Tanınan Bir Kürd Lider: Şemzînan Nehrili Seyid Muhammed Sıddık ve Tarihi Bir Olay Ulusal Mücadelede Hatalarla Yüzleşme… (Ermeni ve Kürd örneği…) 1918-1923 Sürecinde, Kürdler Türkiye Devleti’nin Kurucu Unsur muydu? Bu süreçte Mustafa Kemal’in Kürd Tutumu Nasıldı?.. 'İslam Ümmetinin Yetimleri: Kürdler' 24 Nisan var, 2 Mayıs da var! (1916 KÜRD TEHCİRİ) 'Mevzubahis Vatansa Gerisi Teferruattır' Söylemi Üzerine, Tarihsel Arka Plan, İslamcılık ve Türkçülük Politikaları Hêvî’den DDKO’ya, 20.Yüzyılın Başından 1970’lere Kürd Öğrenci Dernekleri Osmanlıyı Dağıtan, Ermenileri Umutlandıran, Kürdleri Kaygılandıran, Büyük Travmalar Yaratan Berlin Antlaşması Diyarbakır Kitap Fuarı, Onur Konuğu Meselesi ve Kürd Yayıncılığı Fakirliğimiz, Zenginliğimiz, Bilimsel Devrim ve Bir Kitap Kim Bölücü?.. Asimilasyon Meseleleri-2 Asimilasyonu Nasıl Bilirsiniz?.. Mondros-Sevr-Lozan Sürecinde (1918-1923) Kürdler Neden Kaybetti?.. Kürdler Ne Zaman Kaybetti?.. Üç Dönemde İsmail Beşikci ve İsmail Beşikci’ye Karşı Yürütülen Kampanya Üzerine… İki Şehrin Davası, İki Şehrin Sevdası (Dersim ve Amed) İnsan Mutluluğu mu Devlet Çıkarı mı, Birey Özgürlüğü mü Güçlü Devlet mi? 'Doğu' Söyleminden Kürd Gerçeğine Coğrafyadan Tarihe… Anadolu Yarımadası neresi, 'Doğu Anadolu' ve 'Güneydoğu Anadolu' Neresi?.. Mondros’tan Lozan’a Kürdler 1991 Milletvekili Seçimleri ve 'Kürdçe Yemin' Hikayesi 14 Mayıs 2023 Türkiye Seçimlerine Giderken Kürdlerin Açmazı ve Tarihten Bir Yaprak-2 1915 Üzerine, Anadolu’daki, Batı’daki Ermenilere Ne oldu?.. Dünkü Türkiye İşçi Partisi (TİP), Garip 1965 Seçimleri ve Kürdler
x