Kerkük-Ceyhan hattında yeni dönem: Türkiye şartlarını sertleştiriyor

Türkiye, Irak’tan Akdeniz’deki Ceyhan limanına uzanan Irak–Türkiye Petrol Boru Hattı’nın (ITP – Kerkük-Ceyhan) işletilmesine ilişkin yeni bir anlaşma için Bağdat’la müzakerelerini sürdürüyor. Ankara’nın temel talebi, Irak’ın ihraç etmek istediği petrol için önceden kapasite rezervasyonu yapması ve hattın Türkiye sınırları içindeki bölümünün tamamen Türk kontrolünde olması.

“Kapasite tahsisine dayalı model”

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, 3 Aralık’ta İstanbul’da gazetecilere yaptığı açıklamada, mevcut anlaşmalardan farklı bir mekanizma istediklerini belirtti. Bayraktar, “Daha çok kapasite tahsisine dayalı bir anlaşma arıyoruz. Merkezi hükümete ne kadar kapasite istediklerini soracağız ve buna göre tahsis yapacağız” dedi.

Türkiye içindeki hat Ankara’nın kontrolünde

Ankara, temmuz ayında Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı’nı düzenleyen anlaşmaları bir yıllık bildirimle iptal ettiğini açıklamıştı. Bu adım, yaklaşık 650 kilometrelik Türkiye içi hattın mülkiyet ve kullanım kararlarının yalnızca Ankara tarafından belirlenmesini amaçlıyor. Eski anlaşmalarda ise hattın işletimi iki ülke arasında ortak yönetim çerçevesinde yürütülüyordu.

Bağdat’taki siyasi belirsizlik süreci zorlaştırıyor

Yeni bir anlaşmaya varılamaması halinde, Irak’ın petrol pazarlama kurumu SOMO’nun ihracat için bu hattı kullanmasının zorlaşabileceği belirtiliyor. Bayraktar, görüşmelerin sürdüğünü ancak anlaşmanın kısa sürede sonuçlanmasının zor olduğunu ifade etti. Irak’ta 11 Kasım’da yapılan genel seçimlerin ardından henüz işlevsel bir koalisyon hükümeti kurulamaması da süreci yavaşlatan etkenlerden biri.

Tahkim davaları masadaki en büyük engel

Boru hattı, Mart 2023’ten bu yana uluslararası tahkim kararları nedeniyle tartışma konusu. Paris’teki tahkim mahkemesi, Türkiye’nin 2014-2018 yılları arasında Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin Bağdat’tan bağımsız petrol ihracına izin vererek anlaşmayı ihlal ettiğine hükmetmiş ve Ankara’nın 1,5 milyar dolar tazminat ödemesine karar vermişti.

Her ne kadar Bağdat, Erbil ve bölgedeki petrol üreticileri arasında sağlanan gelir paylaşımı anlaşmasıyla Eylül ayında akış yeniden başlamış olsa da, Bağdat’ın Türkiye’ye karşı açtığı ikinci tahkim davası iki ülke arasındaki gerilimi sürdürüyor. Bayraktar, Paris’te halen iki dava bulunduğunu doğruladı.

Gabar petrolü Ankara’nın elini güçlendiriyor

Türkiye’nin yeni anlaşma arayışındaki bir diğer önemli faktör ise kendi petrol üretimi. Güneydoğu Anadolu’da 2023’te keşfedilen Gabar sahalarındaki üretim günlük 80 bin varilin üzerine çıktı ve 100 bin varile ulaşması hedefleniyor. Bu üretimi taşımak için BOTAŞ, 2024 sonunda Gabar sahalarını ITP’ye bağlayan 25 kilometrelik bir yan hat inşa etti.

Kapasite tartışması ve düşük verim sorunu

Tam kapasitede Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı günlük 1,5-1,6 milyon varil taşıma kapasitesine sahip. Türk yetkililer, hattın düşük kapasiteyle çalışmasının işletme ve bakım maliyetlerini karşılamadığını savunuyor. Bayraktar, Ankara’nın hedefini “Hattı tam kapasitesiyle çalıştırmak istiyoruz” sözleriyle özetledi.

Gözler yeni Irak hükümetinde

Ankara ile Bağdat arasında yeni bir boru hattı anlaşmasına varılıp varılamayacağı, Irak’ta kurulacak yeni hükümetin tutumuna ve devam eden tahkim süreçlerinin seyrine bağlı olacak.