Mustafa Kemal Kürd Sorununu Çözmek İçin Çaba Harcadı mı?

Erzurum ve Sivas Kongrelerde benzeri kararlar aldırdı.1921'de 1.mecliste "Kürdlerin ırki toplumsal ve coğrafi hukuka göre güvence getirimesi"ni savunmasına rağmen, verilen bütün sözler unutuldu ve 1924'te Kürd'leri yok sayan anayasayı 2.meclise kabul ettirdi. Bunları yapabilmek o dönem için "çok çaba" gerektiriyordu.

Adnan Güllüoğlu

01.02.2022, Sal | 21:29

Mustafa Kemal Kürd Sorununu Çözmek İçin Çaba Harcadı mı?
Makaleyi Paylaş

HDP Eş Genel Başkanı Prof. Mithat Sancar "M. Kemal Paşa Kürd sorununu çözmek için ciddi çaba harcandı" diyor. 1938'de yaşamını yitiren bir liderin yaptıklarını gelecek topluma ders olabilmesi için doğru anlatmak gerekir. "Çok çaba harcadı" diyerek çabalarını anlatmamak büyük eksiklik.

M. Kemal gerçekten o günün koşullarında Kürd sorununu çözmek için çok çaba harcandı. Nasıl, ne için ve neler yapılarak caba harcandığını bilmek doğru değerlendirmek, gelecek için dersler çıkarmak önemli.

Şimdi o dönem kısaca neler yapıldığına, hangi çabalar harcandığına kısaca bir bakalım.

Cumhuriyetin kuruluşu 100 yıllık yakın bir tarih olduğu için tarihçilere de gerek yok. Yapılması gereken o dönem yaşananları anlayabilmek için sadece yazılı resmi tarihe değil yakın tarihi bire bir yaşayan canlı tanıkların anlattığı "öteki tarihe" bakmak yeterli.

M. Kemal kendisi ile aynı dönemde ulusal haklar için mücadele veren Kürd Teali Cemiyeti'nin Kürd halkı ile bağını koparmak için "çok çaba" gösterdi. Padişahı ve İslamiyeti kullanarak Kürd ileri gelenlerine eşit haklardan söz edip çeşitli vaatlerde bulundu. Örneğin 1920'de verilen özerklik sözü verdi, Erzurum ve Sivas Kongrelerde benzeri kararlar aldırdı.1921'de 1.mecliste "Kürdlerin ırki toplumsal ve coğrafi hukuka göre güvence getirimesi"ni savunmasına rağmen, verilen bütün sözler unutuldu ve 1924'te Kürd'leri yok sayan anayasayı 2.meclise kabul ettirdi. Bunları yapabilmek o dönem için "çok çaba" gerektiriyordu.

Cumhuriyet tarihinde Koçgiri’de başlayan ulusal talepler için baş kaldırı Ağrı’daki isyanlar ile devam etti. Resmi tarihçilerin çeşitli bahaneler üreterek adına isyan dediği olaylarda bölgeye defalarca müdahale edildi, kanlı operasyonlar yapılarak bölgenin demografik yapısına ile oynandı. Süreç Dersim'de yapılan katliam ile devam etti. Yaşanan her operasyon sonrası Şark Islahat Planına uygun olarak bölge halkı yerinden, yurdundan koparılarak asimile edilecek yerlere dağıtılacak mecburi iskana zorunlu olarak tabi tutuldu.

Evet Sancar'ın dediği gibi Kürd sorunu için M. Kemal çok çaba harcadı. Bu çabalar sonucunda çok partili sisteme geçişe kadar deyim yerindeyse Kürd'lerin üzerine "ölü toprağı" serpildi.

Yukarıda canlı tanıkların anılarından söz ettik. Yazı uzamasın diye o döneme tanıklık eden, üstelik devletin görevlendirdiği iki yetkilinin çarpıcı anılarına değinmek Sancar'ın sözünü ettiği çabanın nedenlerini anlamak için yeterli olacaktır. Bunlardan ilki; Diyarbakır İstiklal Mahkemesi yargılanan bir gence sırf Türkçe bilmediği için idam cezası veriliyor. Karara itiraz eden aynı mahkemenin Baş Savcısı Ahmet Süreyya bey infazı durdurmak için Ankara'ya baş vuruyor. Ankaranın verdiği yanıt; "Gayemiz Kürd'lerin ve Kürdçülerin kafasının ebediyen edilmesidir. Hakim arkadaşlarınla anlaş, gözlerinden öperim" Baş vekil İsmet

Diğeri Türkiye'de yıllarca Dış İşleri Bakanlığı yapmış, Dersim katliamı dönemde ve Seyit Rıza'nın idamında özel görevli olan İhsan Sabri Çağlayangil'in kan donduram anıları. İnternete girildiğinde kolayca ulaşıla bildiği için burada uzunca yazmayacağım.

Mustafa Kemal'in hasta yatağında bile Rojava'da yaşayan Kürd'lerin Akdeniz ile olan bağını koparmak için Hatay'ı Türkiye'ye katması az çabamı?

Geriye dönüp baktığımızda M. Kemal dönemi ve sonrası hayatın her alanında Kürd sorununun "çözümü" için nasıl çaba harcandığını yapılan uygulamalardan biliyoruz.

Evet M. Kemal Kürd sorununu çözmek için çok çaba harcadı. Mithat Sancar M. Kemal'in tek ulus yaratmak amacı için çaba harcadığını bilmesine rağmen söylemiyor. İlginç ve düşündürücü olan çok eleştiri almasına rağmen parti içinden bir tepki almaması.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.

5799 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:10:42:15

Adnan Güllüoğlu

Yazarın Önceki Yazıları

Gün İpe-Sapa Gelmeyen Görüşler İle Ulusal Mücadeleyi Amacından Saptırmak İsteyenleri Teshir Etme Günüdür DEM Partinin Getirildiği Çizgi ile Yaşanan Travma Şimdi Hüda Par ile Kürd Sağına Yaşatılmak İsteniyor Yaser Arafat'ın ‘Generallerim Diyerek Savaşta Kullandığı Çocuklar’ Gibi Bu Coğrafyanın Çocukları da Savaşta Kullanıldı ve Öldürüldüler Kurucu İrade Yüzyılda Asimile Edemediği Kürdleri İkinci Yüzyılda da Asimile Etmek İstiyor Ensarioğlu, Araladığı "Pandoranın Kutusunu" Açmak Zorunda Çamur at izi kalsın amacıyla eleştiri yapılmaz Kürdler Birlik Olabilmek İçin Empati Yeteneğini Yeniden Kazanmak Zorunda Kürdler Üzerinde Dönemin Koşullarına Göre Uygulanan ve Giderek Hız Kazanan Asimilasyon Politikası Güney Kürdistan ABD Arasındaki İlişki, Türkiye ve Irak İle Anlaşma Üzerine Notlar ve PKK Bay Enternasyonalist Kürdler Ezidiler Neden Katledildi? PKK Kürdlerin Ulusal Mücadelesini Veren Bir Örgüt mü? Haniye'nin beklenmedik ölümünün yankıları 'Kavga Eden Kardeşler Arasında Taraf Olunmaz' Minareyi Çalan Kılıfını Hazırlarmış Sığınmacı Sorunu Siyasi Amaçlara Göre Değil İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde Yazıldığı Gibi İnsan Odaklı Sorun Olarak Ele Alınmalıdır Sığınmacıları 'Günah Keçisi' Yapmak Irkçılıktır 'Başkasını Ezen Bir Ulus Özgür Olamaz' Önce İğneyi Kendimize Batıralım Beyez Başörtüsü (Neçek) Değerini Bilenlere Karşı Kullanılır Gereğini Yapmıyorsanız Susun Kürtçe Anadilde Eğitim Asimilasyon Amaçlı Değilse Neden Engelleniyor? Kirli Savaşın Sorumlusu Haniye ve Netanyahu'dur Öcalan ve Demirtaş 5 Nolu Cezaevi Gerçeği ve Yaşananlardan Alınması Gereken Dersler Acılar Yüzleşildiği Oranda Hafifler Hala 'Taktik Hewal' Sözüne İnanan Kaldı mı? Bağımsızlık Talebi Olmayanlar Güney Kürdistan Federe Yönetimini Anlayamaz Ya Tutarsa? Filistin Halkının Kazanımları Kürd Halkının Zararına Olmadığı Gibi Kürd Halkının Kazanımları Filistin Halkının Zararına Olamaz Savaşa Karşı Barış İstemenin Yolu Ulusların Kendi Kaderini Tanımaktır ‘Eğer Siz Bayrak ve Devlet İstemiyorsanız Sizde Bir Sakatlık Var’ Kaş Yapmak İsterken Göz Çıkarmak İsteyenlere Meydan Verilmemeli Seçimin Kaybedeni AKP, Ancak Kazananı Yok Kürd'ler Arafta Kalsın Diye Sorunun Adı Doğru Konmuyor "Xwade Mırov Kor Neke/Kor Bıkeĵi Ker Nekê Kurmê darê ne ji darê be dar narize Tartışan İki Kasap Arasında Koyunun Taraf Tutması Akıbetini Değiştirmez Anadile Konulan Yasak Irkçılığın ve Asimilasyon Politikasının Çirkin Yüzüdür Siyaset ve Samimiyet Aram Tigran - Mamoste Aramê Dikran 'İdam Edileceğiz, Ancak Bu Gururlu Bir Ölüm, Sizden Yas Tutmamanızı, Siyah Giymemenizi ve Cesur Olmanızı Diliyorum' Futbol Sadece Futbol Olmalı Türkiye Çifte Standartlar Ülkesi Gün ilkeli Siyaset ve Birlik Günüdür Dıms u Pekmez Hiç - Fark Etmez Kommagenes (Kom-Ma-Geli) Aryen Aşiretler Birliği ve Nemrut Denilen Kralları, İnkar ve Aşağılamak Amacıyla Uydurulan Rivayet 100 Yıllık, İnkar Üzerine Kurgulanmış ve Hala Uygulanmak İstenen Senaryo İki Resim ve Düşündürdükleri Bir Binayı Yapamazsan Yıkıpta Viran Eyleme Bugün Cumartesi! 'Sizin Yüzünüzden Arkadaşlarım Öldü' Filistin Halkının Devlet Olma Hakkı Kadar Yahudi Halkının da İsrail'de Güven İçinde Yaşama Hakkı Vardır Ezilen Ulus Adına 'Dost Pazarda Görsün Diye' Eylem Yapılmaz Kürd'ler ile İsrail ve Bölge Barışı 'Türk Solu' ve Sosyal Şovenizm 'Sorgulanmayan Hayat Yaşanmaya Değmez' Filler Tepinince Çimenler Altta Kalır ve Ezilir PKK İle Daha Nereye Kadar? Kürd'ler Neden Referandum Yaptı Ve Neden Bağımsız Devlet Olmak İstiyor? Birlik Sorunu ve Gelinen Zorunlu Yol Ayırımı Düşen Öküze Bıçak Çeken Çok Olur Kemalizm İle Sosyalizm Arasında Bir Değil Bir Çok Aşılmaz Duvarlar Vardır Spor ve Kabaran Milli Duygular Çadır Kurduğun Her Yer Senin Değildir 1 Eylül Dünya Barış Günü Aslanlar kendi hikayelerini yazmadıkça avcıların hikayelerini dinlemek zorundayız Tek tanrılı bütün inançlar öldürme der 'Ya göründüğün gibi ol, ya da olduğun gibi görün' Lozan ve Sonrası Türk’ler ve Kürd’ler Birbirini Sevmek Zorunda Değil Xani Xulam yürüyüşüne devam ediyor Mezar Yerleri Bile Bilinmeyenler Yanardağ Kim ve Neden Tutuklandı? HDP'yi Kimler Kurdu, Kimin Partisi? 'Bir Kere Yanlış Trene Bindiyseniz Koridorda Ters Tarafa Yürümenin Hiçbir Faydası Yoktur' Seçim Yenilgisi ve Nedeni Üzerine Notlar Kürd’lerin Artık Kendi Senaryoları Olmalı 27 Mayıs’ta Yapılanın Devrim Değil Darbe Olduğu 22 Yıl Sonra Anlaşılmasının Gelişen Demokrasi Kültürü ile İlgisi Var mı? Bu Ülkede Sadece Taraf Olmayanlar Değil Taraf Olanlarda Bertaraf Edildi Kürdlerden Başka İttifak Dışında Kimler Kaldı? Halk Adına Devrim Yapmayı Beceremeyenler Bu Seferde Oyunu Alamadığı Halkı Suçluyor Adı Konmadan Savunulan Entegrasyonun Tek Amacı Vardır, O Da Asimilasyondur CHP Tek Başına İktidar Olsa Denizin, Yusufun, Hüseyinin İtibarlarını İade Eder mi? Türkiye’de Kaybedilen Yakınlarını, Mezar Yerlerini Aramak Hala Suç İzmir Mitingi ve Geride Bıraktıkları Çoğunluk Her Zaman Haklı Değildir Erdoğan-Kılıçdaroğlu Arasında Bırakılan Kürd Seçmen Kürd'ler Ne Yapmalı Davul Kimin Boynundaysa Tokmakta Onun Elinde Olmalıdır Farklı Olana Eşit Haklar Tanımayan Bir Hareket Demokrasiden Söz Edemez Biz Kırmızı gülüz, o dikendir bize Kendi kimliğiyle eşit olmayı isteyen Kürd'ün bu ülkede düşmanı çok Kürd’ler her şey olabilir ancak kendi olamaz Ulusal Haklar Söz Konusu Olduğunda Varlığı İnkar Edilenler Neden Seçimde Sizinle Birlik Olsun? İnsan Düşünmeden Edemiyor Kürd’ler iki ittifaktan birine neden oy versin? Kürd’lerinde Yeni Yüzyıl İçin Kendi Kimlikleri İle Bir Hesabı Olmalı Babacan ve Partisinin Açıklamaları Ciddiye Alınmalıdır Yapılacak Seçimde ve Yeni Yüzyılda Son söz Kürt’lerin olacak Geçmişe sahip çıkmak hala varlığını koruyan ilkeler ile olur Yargı Yolu Kapansa da Roboski Yüreklerde Kapanmadı, Kapanmaz! Fransız polis ile çatışmak hangi aklın ürünü? Şeva Yelda-Şevçile Legal Siyasette Ulusal Birlik ve Olması Gereken İlkeler Ezi bayramı kutlu olsun Neymiş 'aynı gemideymişiz', neymiş 'Demokrasi herkese lazım-mış' Ulusların Kendi Kaderini Tayin Hakkı’nı Savunmak... Gönlü Ayran Olanın Çalkalayanı Çok Olur Kanayan ve Kapanmayan Yara Roboski İnsan haklarının olmadığı yerde hayvan haklarından söz edilemez Söylendiği Gibi Aynı Gemide miyiz? Demokratik Bir Anayasa Bekleyenler İçin Deyim Yerindeyse Yine ‘Dağ Fare Doğurdu’ 25 Kasım kadına karşı şiddete karşı mücadele günü Bitmeyen Kürd sorunu, farklı bir bakış açısı ve yine koparılan kızılca kıyamet Savaş ve barış diğer kavramlarda olduğu gibi taraf olanlara göre çeşitli anlamlar ifade eder Dayan İran dünyayı şaşırtmaya devam et Siyasette İki Yanlış Toplansa da, Çıkarılıp, Bölünse de Doğru Sonuç Elde Edilmiyor Kedi Allah rızası için fare tutmaz İletişim çağında tarihi gerçekleri çarpıtmak çirkin olmakla birlikte nafile ve utanç verici bir çabadır Değişim eskinin tekrarı ile olmaz Türkiye’de siyaset önyargı ve ötekileştirme üzerine kuruludur Tarih ve Kültürel Değerler gibi Ekoloji de gelecek nesiller adına korunması gereken bir mirastır Yapılan zulme bakıpta görmeyen de kör şeytandır İki Parti ve İki Belediye Başkanı İki yüzlü değil, çok yüzlü CHP Kılıçdaroğlu: Kürdistan lafından ben de rahatsız oluyorum Sorunlar ancak eşitler arasında çözülür Jin, Jiyan u Azadi Efrin’de neler oluyor 5 No’lu Cezaevi kazandığı şöhrete uygun İşkence Müzesi olmalıdır Geliyorum diyen madenlerdeki 'Kazalar' kader değildir CHP ve AKP ikileminde bırakılan seçmen Demokrasilerde Ben Diyerek Siyaset Yapılmaz Cema Bayramı ve Ezidiler Yok Birbirinizden Farkınız Kürd'ün acısı bitmiyor: Gözyaşları içinde mezara verilen Wanyar bebek Kürdistan Bağımsızlık Referandumu ve İsrail Kürt kadınının saçını keserek verdiği acılı mesaj Bir amaç varsa, o amaca ulaşmak isteniyorsa bunun yolu ilkeli siyaset yapmaktır Devletin Çirkin Yüzü; Diyarbakır 5 Nolu Cezaevi Özür Dilemek Erdemdir Türkiye'de Yapılan Darbelerin Tek Amacı Statükoyu Korumaktır Zilan Katliamı / Komkujiya Zilan Adnan Güllüoğlu: Problemler anlaşılmadan çözülmez Kör Topala 'Nasıl Gidiyor' Diye Sormuş, Topalda Köre 'Gördüğün Gibi' Demiş Tencere Dibin Kara, Seninki Benden Kara CHP Eski Tas, Eski Hamam 72 yaşındaki bir kadına doktor ayıbı Evlat Sevgisinin simgeleri: Cumartesi Anneleri HDP'nin beyinlere yerleştirmek istediği mantık Yeter Demenin Zamanı Geldi ve Artık Geçiyor Anti-Marksist Devrimcilik Bir Doğrunun Ardına Kırk Yalanı Sığdırmak Tekçi Düşünce Kuzu Postu Giymiş Kurt Gibidir Denetlenebilir Bir Başkanlık Sistemi ve Bölgelere Ayrılmış Türkiye Bir Kadın Kahraman Leyla Kasım Hiç Bir Anne Evladını Siyasi Bir Amaç İçin Kullanıp Feda Etmez İlkesiz Yapılan Siyasetin Başarı Şansı Yoktur Kimin Kaçtığı, Kim Savaştığı Değil önemli Olan Kürd Halkı ve Bu Halkın Geleceği İçin Kim Ne İstiyor Düşündürücü Olan ve Yanıt Bekleyen Sorular Enlerin 1 Mayıs Kutlaması Devlet ve Demokrasi Geleneği Siyasette Tutarlı Olana Saygı Duyulur Değerlerine Sahip Çıkmayan Ezilen Uluslar Yok Olmaya Mahkumdur! Eleştiri ve Özeleştiri Kürdler Neden Size Oy Versin? Barzaniler, yine Kürt ve Kürdistan karşıtlarının hedefinde HDP Nereye Gidiyor? CHP ve Kürtler Irkçı validen Kerkük'te Newroz yasakları Devleti Olmayan Her Halk Yalnızdır Teslimiyet Ölüme, Direniş Zafere Götürür Azınlığın Azınlığı Olmak Savaşlarda Taraf Olunur! Putin'e Dünya Dur Denmeli Türkiye'de Antiemperyalist Olmak Savaşa Hayır! İşlenen Kadın Cinayetleri ve Nedenleri Taş Yerinde Durduğu Kadar Ağırdır Sorunların Adı Doğru Konmadığı Sürece Üstü Örtülerek Çözülmez Anlayan varsa beri gelsin Türk Solunun Dayanılmaz Kibri Ana Dilde Seçmeli Anadil'e "Yetmez ama Evet" Sezen Bahane Kemalizm ile Türk İslam Sentezcilerinin İttifakı Şahane Şaka Gibi Kim hesap soracak? İmralı mı, Edirne mi? Hoş Ama Boş Konuşmak Kılıçdaroğlu ve Stockholm Sendromu
x