İttihat ve Terakki ile Devamında Çerkeslerden Bazı Şahsiyetler

Çerkes Mustafa Reşit: Ittihat Terakki Cemiyetinin 1889'daki ilk beş kuruluşundan biridir. Bu faaliyetlerinden dolayı tutuklanarak siyasetten tasfiye olur.

Çerkes Cemal Paşa: Talat ve Enver Paşa ile ittihat ve Terakki çete yönetiminin 1908 Selanik darbesinden sonra, icraatın başındaki üçlüden biridir.

Çerkes Salih Zeki: 1911'den sonra, Manisa Alaşehir ve Kayseri Develi Kaymakaymlıkları ardında, Hıristiyan katliamlarındaki aktifliği sonrasında, Talat Paşa'nın gözdesi olarak, 1915'te ve 1916'da Der-Zor valiliğine atanır. Kendi deyimi ile "Buraya Tehcirle gelen Ermenilerin yüzbinlercesini" katlettigini belirtir. 1918'de Divan-i Harpte "Ölüm cezasına" çarptırılınca, Taşkentteki arkadaşı Mustafa Suphi'nin yanına sığınır. RSIDIP üyesi olur. Ittihatçıların Bakü Doğu Halkları Kurulayına gitmelerini örgütler. Mustafa Kemal, Kazım Karabekir ve Mustafa Suphi arasındaki ilişkileri sürdürür. IT-C içinde, üçüncü bir grup olarak faaliyet sürdürmeye çalışan Mustafa Suphi(TKP)'nin tasfiye edilmesinde rol oynar. Yaşamını Sovyetlerde sürdürür.

Çerkes Dr. Bahattin Şakır: Ittihat ve Terakki Çenesinin 1908 Selanik darbesinden sonra, Dr. Nazım ve M. Ziya Gökalp ile stratejistlerinden biridir. ÎT-C'nin 1911'deki Selanik toplantısında, Türk Müslüman ulus inşaasının darvinist toplum mühendisliği projesinin üçlüsünden biridir. Teşkilatı Mahsusa'nın kurucusu ve başkanı olarak Ermeni soykırımı yanında dönemin kriminal ilişkilerinde ve icraatlerinde özel bir yere sahiptir.. Bakü Doğu Halkları Kurultayina katılan ve 47 kişilik denetim ve propaganda sorumluluğuna seçilmiş olması dikkate değerdir.. 1921'de Ermeni Nemesis Gurubu tarafından, Almanya'da öldürüldü.

Çerkes Dr. Reşit: 1909 Adana Ermeni Katliamında yer alır. 1913'te Ege'deki Rumları kaçırtmak için Balıkkesir kaymakaymlığına atanır. Ingilizlerin desteği ile Yunanistan Devleti kurulunca, Ege Rumlarina karşı plan ertelenir. Katletmekte profesyonel olan Dr. Çerkes Reşit, 1914'te Musul'a kendisi gibi meziyetlere sahip, Musul Valisi Süleyman Nazif'in yanına gönderilir. Kısa bir süre sonra Diyarbakır valiligine tayin olunur. Erzurum'dan Sivasa kadar olan hat üzerindeki Ermeniler Der Zor ve Halep hatına, Dr. Çerkes Reşit'in sorumluluk bölgesinden geçirtirilir. Çerkeslerden oluşturdu ekibi ile Ermenilerin üzerinde bulunan zinnet ve değerli varlıklarına el koyarak, kimini Dudeng gibi kuyulara atarak ya da bir biçimi ile öldürerek, kalanlarını da Der Zor ve Halep'e doğru yola koyup sürer. Vali Dr. Çerkes Reşit, hazineye devir edilmek üzere Ermenilerden topladığı servetin bir kesimini iç ettiği iddiasıyla Ankara'da kurulan hükümet tarafından itham edilirken bile, onu Ankara Valiligine atamak üzere tebliğ yapılır. Dr. Çerkes Reşit, "Ben bu vatanın kuruluşuna can koydum. Bana bula bula Ankara valiliğini laik görmeleri, abesle iştigaldir!" diyerek, intihar eder. Ancak Dr. Reşit'in ailesine, Ankara'da musadere edilen Ermeni mallarını vererek, suskun kalmasını sağlar, vefa göstermeyi de ihmal etmezler.

Çerkes Komiser Memduh: Adana, Balikkesir ve önceki icraatlerinde Vali ve Dr. Reşit'in grubunda önemli bir görevlidir. Dr. Reşit, vali olarak Diyarbakır'â atanirken, Çerkes Komiser Memduh'un da Mardinde görev almasını sağlar. Faaliyetlerini Diyarbakır valisi Dr.Çerkes Reşit ile eşgüdümlü olarak sürdürürler.

Cerkes Ethem: Osmanlı Ordusunda Subaydir. M. Kemal ile birlikte hareket eder. Adapazarı, Düzce, Bolu Çerkes muhalefetini bastırdıktan sonra popülerleşir. Merkez Ordusundan ziyade Milis ordusuna önem verir. Bundan inad edip, Kütahya, Ege ve Adapazarı, Bolu hattında etkin olduğu için, etkinlikleri M. Kemal'ı korkutur.

Düzce-Adapazarı ve Bolu'da Çerkes muhalefeti(1919- 1920) de düşündüren M. Kemal, Çerkes Ethemi denetime almak ister. Çerkes Ethem bunu kabul etmez. M. Kemal, Çerkes Ethemi yanına alarak, Bilecik'e, Ismet Înönü'nün yanına "toplantıya" götürerek cezalandirmak ister. Ancak, Çerkes Ethem, düştüğü yolculuğun hayra alamet olmadığını düşünerek, Eskişehir istasyonunda fırsatı yakalayıp kaçar. Yunanlı Rumlara sığınmakta çareyi bulur.

Çerkes Tevfik ve Çerkes Reşit: Çerkes Ethem'in yakınları ve onunla birlikte hareket eden subaylardır.

Çerkes Halide Edip: Sivas kongresinden itibaren M. Kemal ile birlikte hareket eden, kendisi Çerkes, ama Türkçülük yapmada ateşli bir kadın yazardır. "Türkün Ateşle imtihanı" kitabı en popüleri..

Çerkes Ethem Nejat: Ittihat ve Terakki'den Mustafa Suphi ekibine ve daha sonra TKP kuruluşu ile Genel Sekreter Yardımcısı oldu. Mustafa Suphi ile birlikte Karadeniz'de 15 kişi ile Topal Osmana bağlı Kahya Yahya çetelerince öldürülenlerin arasında yaşama veda eder.

Çerkes Ali Fuat Cebesoy: Nazım Hikmet Ran'ın dayılarındandır. Genç Subaylar ekibindendir. Çerkes Ethem'in tasfiyesinden sonra Ege Ordusunun başına tayin olunur. Mustafa Kemal'e bağlı kalır. Türk ulus inşaatında önemli bir asker siyasetçi olarak içerde ve dışarıda görevler üstlenir.

Bu listeyi daha da uzatmak mümkündür.

Burada sorgulanması gereken, Kafkasya'da Çarlik Rusyası tarafından, Osmanli devleti ile danışıklı halde, sonucta soykırımı yaşamış Çerkes ulus halkının evlatlarının, IT-C tarafından kullanılarak Türk millet inşaasında bu düzeyde aldıkları görevin, neden, sonuç, tarih ve sosyolojisini anlayabilmektir.

04.05.2020