İttihat ve Terakki ile Devamında Çerkeslerden Bazı Şahsiyetler

Ahmet Önal

04.05.2020, Pts | 16:44

İttihat ve Terakki ile Devamında Çerkeslerden Bazı Şahsiyetler
Makaleyi Paylaş

Çerkes Mustafa Reşit: Ittihat Terakki Cemiyetinin 1889'daki ilk beş kuruluşundan biridir. Bu faaliyetlerinden dolayı tutuklanarak siyasetten tasfiye olur.

Çerkes Cemal Paşa: Talat ve Enver Paşa ile ittihat ve Terakki çete yönetiminin 1908 Selanik darbesinden sonra, icraatın başındaki üçlüden biridir.

Çerkes Salih Zeki: 1911'den sonra, Manisa Alaşehir ve Kayseri Develi Kaymakaymlıkları ardında, Hıristiyan katliamlarındaki aktifliği sonrasında, Talat Paşa'nın gözdesi olarak, 1915'te ve 1916'da Der-Zor valiliğine atanır. Kendi deyimi ile "Buraya Tehcirle gelen Ermenilerin yüzbinlercesini" katlettigini belirtir. 1918'de Divan-i Harpte "Ölüm cezasına" çarptırılınca, Taşkentteki arkadaşı Mustafa Suphi'nin yanına sığınır. RSIDIP üyesi olur. Ittihatçıların Bakü Doğu Halkları Kurulayına gitmelerini örgütler. Mustafa Kemal, Kazım Karabekir ve Mustafa Suphi arasındaki ilişkileri sürdürür. IT-C içinde, üçüncü bir grup olarak faaliyet sürdürmeye çalışan Mustafa Suphi(TKP)'nin tasfiye edilmesinde rol oynar. Yaşamını Sovyetlerde sürdürür.

Çerkes Dr. Bahattin Şakır: Ittihat ve Terakki Çenesinin 1908 Selanik darbesinden sonra, Dr. Nazım ve M. Ziya Gökalp ile stratejistlerinden biridir. ÎT-C'nin 1911'deki Selanik toplantısında, Türk Müslüman ulus inşaasının darvinist toplum mühendisliği projesinin üçlüsünden biridir. Teşkilatı Mahsusa'nın kurucusu ve başkanı olarak Ermeni soykırımı yanında dönemin kriminal ilişkilerinde ve icraatlerinde özel bir yere sahiptir.. Bakü Doğu Halkları Kurultayina katılan ve 47 kişilik denetim ve propaganda sorumluluğuna seçilmiş olması dikkate değerdir.. 1921'de Ermeni Nemesis Gurubu tarafından, Almanya'da öldürüldü.

Çerkes Dr. Reşit: 1909 Adana Ermeni Katliamında yer alır. 1913'te Ege'deki Rumları kaçırtmak için Balıkkesir kaymakaymlığına atanır. Ingilizlerin desteği ile Yunanistan Devleti kurulunca, Ege Rumlarina karşı plan ertelenir. Katletmekte profesyonel olan Dr. Çerkes Reşit, 1914'te Musul'a kendisi gibi meziyetlere sahip, Musul Valisi Süleyman Nazif'in yanına gönderilir. Kısa bir süre sonra Diyarbakır valiligine tayin olunur. Erzurum'dan Sivasa kadar olan hat üzerindeki Ermeniler Der Zor ve Halep hatına, Dr. Çerkes Reşit'in sorumluluk bölgesinden geçirtirilir. Çerkeslerden oluşturdu ekibi ile Ermenilerin üzerinde bulunan zinnet ve değerli varlıklarına el koyarak, kimini Dudeng gibi kuyulara atarak ya da bir biçimi ile öldürerek, kalanlarını da Der Zor ve Halep'e doğru yola koyup sürer. Vali Dr. Çerkes Reşit, hazineye devir edilmek üzere Ermenilerden topladığı servetin bir kesimini iç ettiği iddiasıyla Ankara'da kurulan hükümet tarafından itham edilirken bile, onu Ankara Valiligine atamak üzere tebliğ yapılır. Dr. Çerkes Reşit, "Ben bu vatanın kuruluşuna can koydum. Bana bula bula Ankara valiliğini laik görmeleri, abesle iştigaldir!" diyerek, intihar eder. Ancak Dr. Reşit'in ailesine, Ankara'da musadere edilen Ermeni mallarını vererek, suskun kalmasını sağlar, vefa göstermeyi de ihmal etmezler.

Çerkes Komiser Memduh: Adana, Balikkesir ve önceki icraatlerinde Vali ve Dr. Reşit'in grubunda önemli bir görevlidir. Dr. Reşit, vali olarak Diyarbakır'â atanirken, Çerkes Komiser Memduh'un da Mardinde görev almasını sağlar. Faaliyetlerini Diyarbakır valisi Dr.Çerkes Reşit ile eşgüdümlü olarak sürdürürler.

Cerkes Ethem: Osmanlı Ordusunda Subaydir. M. Kemal ile birlikte hareket eder. Adapazarı, Düzce, Bolu Çerkes muhalefetini bastırdıktan sonra popülerleşir. Merkez Ordusundan ziyade Milis ordusuna önem verir. Bundan inad edip, Kütahya, Ege ve Adapazarı, Bolu hattında etkin olduğu için, etkinlikleri M. Kemal'ı korkutur.

Düzce-Adapazarı ve Bolu'da Çerkes muhalefeti(1919- 1920) de düşündüren M. Kemal, Çerkes Ethemi denetime almak ister. Çerkes Ethem bunu kabul etmez. M. Kemal, Çerkes Ethemi yanına alarak, Bilecik'e, Ismet Înönü'nün yanına "toplantıya" götürerek cezalandirmak ister. Ancak, Çerkes Ethem, düştüğü yolculuğun hayra alamet olmadığını düşünerek, Eskişehir istasyonunda fırsatı yakalayıp kaçar. Yunanlı Rumlara sığınmakta çareyi bulur.

Çerkes Tevfik ve Çerkes Reşit: Çerkes Ethem'in yakınları ve onunla birlikte hareket eden subaylardır.

Çerkes Halide Edip: Sivas kongresinden itibaren M. Kemal ile birlikte hareket eden, kendisi Çerkes, ama Türkçülük yapmada ateşli bir kadın yazardır. "Türkün Ateşle imtihanı" kitabı en popüleri..

Çerkes Ethem Nejat: Ittihat ve Terakki'den Mustafa Suphi ekibine ve daha sonra TKP kuruluşu ile Genel Sekreter Yardımcısı oldu. Mustafa Suphi ile birlikte Karadeniz'de 15 kişi ile Topal Osmana bağlı Kahya Yahya çetelerince öldürülenlerin arasında yaşama veda eder.

Çerkes Ali Fuat Cebesoy: Nazım Hikmet Ran'ın dayılarındandır. Genç Subaylar ekibindendir. Çerkes Ethem'in tasfiyesinden sonra Ege Ordusunun başına tayin olunur. Mustafa Kemal'e bağlı kalır. Türk ulus inşaatında önemli bir asker siyasetçi olarak içerde ve dışarıda görevler üstlenir.

Bu listeyi daha da uzatmak mümkündür.

Burada sorgulanması gereken, Kafkasya'da Çarlik Rusyası tarafından, Osmanli devleti ile danışıklı halde, sonucta soykırımı yaşamış Çerkes ulus halkının evlatlarının, IT-C tarafından kullanılarak Türk millet inşaasında bu düzeyde aldıkları görevin, neden, sonuç, tarih ve sosyolojisini anlayabilmektir.

04.05.2020

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
7850 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:15:09:53

Ahmet Önal

Yazarın Önceki Yazıları

Düşünce Üretmek! Sürgün Halide Edip, Bedirxaniler Ve! Milliyetçilikte Tasnif ve Tahrif! ‘Xorasan Türkü’ ya da ‘Alevi Milleti’ Yalanı! Tarık Ziya Ekinci Abi! Kürt Modernizmi! Milliyetçiliği Parçalamak! 'Sömürge Bile Değil' Deyip, Soykırım Dememek! Antik Kentler Sadece Turizm Alanları Değildir! Türklük Etnisiteye Değil, Devşirmelere Dayanır! Entelektüel, Aydın ve Akademisyen! Kemalist CHP'nin Başarısı ve Kürt Oyları! Travma Kürtçe'me Dokunma Dilime Dil Uzatma! Tehales'in Felsefesi mi, Sokrates'in Mistisizmi mi Bilimsel? Türk Eğitim Sistemi ve Laz Bir Öğretmenin İbretlik İtirafı... Kendisi Olan ve Olmayan İnsan! 'Kültür!' Anadili/Esasdili Yasaklamak! Kürt Mahallesi/Köyü ve Dünya! Kültürel Bir Kamusal Alan, Bizi Doğru Düşündürür! Kenan Ülkesinde Hamas, İsrail ve Kürtler! 'Edebiyat Cumhuriyeti' Kürtlerin Kanon Eseri: Ahmedê Xanî ve Mem û Zîn 30 Ağustos 1922 Zafer mi? 'Halkların Dostluğu' ve Tezat! Modernlik, Modernleşme, Burjuva Sınıfı ve Siyaset! Milliyetçilik Ölüm Makinesi Topal Osman'a İadeyi İtibar!!! Soykırım! Dersime Giderken Bizans İmparatorluğu'nun Yıkılışı Seçim Verileri… Liman Von Sanders’in Anıları Ve Tarih Bilinci! Osmanlı İttihat ordusunda Bir Alman Mareşal, Liman Von Sanders! El Anfal ve 'Kürt Dostları!' Yerel Devlet Uygarlığa, ‘Büyük Devlet’ Harabeye Çevirdi! Devlet ile Çete! Kürtler; Karşıtı İki Aynıya değil, Kendi Ayrılığına Oy Kullansa Ne Olur? Feminen hareket cılız, eleştiri kadük, biat köklüdür! Siyaset, Hassasiyet ve Haysiyet! İmparator, ecdad mı, katil mi? Deprem, ‘Felaket’ ve ‘Kader’ Değildir! 'Benim Kürt kardeşim, ama 'Kürt yoktur' Türk tarihçisi ve Türk siyasetçisi... Tarihi Depremler, Çaresizler Ve Akıl! Sürgün Halide Edip, Bedirxaniler Ve! Samilerin İsrail kolu; Yahudiler ve Holokost! Sümer Ülkesinde Şaristanî ve İşgaller! Mezopotamya’da Sümerler ve Uygarlığı! Milliyetçilik! Kahraman Irk ve Irkçılık! Din, İnsan Ve Felsefi Düşünme! HTŞ, ÖSO Ve Diğerleri Kimin vatandaşı? Kürtçe bilmeksizin, Kürtleri incelemek! ULUS - HALK - SINIF NEDEN BAĞIMSIZLIK!? Rêya Heqîyê İnancı; Müslümanlık, Şialık, Bektaşilik, Nusayrilik Değildir! Devletsiz Ulusun, Egemen Sınıfı Olmaz! II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa- (VII) Türk Solu ve Aydınlarının Şovenizmi Fazladır, Kürd Solu ve Devrimcilerinin Milliyetçiliği Eksiktir! II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa- (VI) II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa- (V) II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa- (IV) II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa- (III) II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa- (II) II. Abdulhamid’i Kemale Taşıyan Talat Paşa, - (I) Tunç-Ellî Operasyonu!" Güneşi Zapt Etmeyeceğiz! Ocak-Medrese Mi? Cemevi-Camii Mî? TALAT PAŞA ve CUMHURİYET Cunan'da Dîl Kırımı Ve Kültürel Yabancılaşma Enver'den Evren'e 12 Eylül... Eski, Kadim, Dil, Halk, Ulus, Modernite Ve Kürdler! Taner Akçam,'Ermeni Soykırımı’nın Kısa Tarihi' Kitabı Ve Kürtler! 'Müthiş' Hatalar Neden? Kürt Ağası ABD, Çelişkiler, İlişkiler ve Kürtler ! Küfürbaz Yüzsüzler ve Kürdler! Türkçesiz Osmanlıcadan, “Resmi Dil Türkçe”ye, Kültürel Türkçülükten, Türk Siyasal Irkçılığına-II- Anlaşılmayan Karışık Osmanlıcadan, ''Anlaşılmayan Bir Dil'' Kürtçeye Varmak! Uygarlık, Mitoloji ve Din! Din, Siyaset ve Bilim Doğu Akdeniz'de Devlet Konumlanmaları Kendime Soruları, Siz de Düşünüyor musunuz? Komik Olmayın Ulus; Siyasal Birliği ve Dili ile Vardır! Irkçılık; Hastalık Değil, İnsanlık Suçudur! Kültür ve Siyasette Irkçılık ve Kürt İşçilerinin Linç Edilmesi! Tuzu bile Bozan Lümpen ve Cahiller ile Aydınlar! Ayasofya’ya Kayyumu (1453) Ayasofya Kilisesi-camii, Müslüman ibadeti ve Cennet yalanı Öteki Olarak, Aidiyat,Hukuk ve Eşitliğe Tutunmak! Eğitimde; Hak-Haksızlık, Etik ve Suç Hak Yolunda Hakikat 'Alevilik' Mi, Rêya Heqiyê Mi?! 'Alevi' Şaşkınlığı Alfabe ve Îmla MUSTAFA KEMAL ve NUTUK İran İslam Despotizmi ve Mustafa Selimı'nin İdamı Mihtra Înancı ve Hîyerarşi Kadın ve Savaş Eleştiride; Pasif, Aşırı ve Zorlama Yorum Olmaz! 'Kızılbaşlık': Osmanlı İle Safevi Çekişmesinde Çıkan Bir Kavram Kürt Siyasetinde Aşılmayan Gelenek; “Kürt Aşiretlerinde ‘Alan Koruma” Kürtlerin Guernica’ları çok, Picasso’ları var mı? Daraldıkça Dersim’den Kopmak ve Kötülük Yapmak! Kürd Aşiretlerinde Alan Koruma Musa ve Kitabı Tevrat Yenilik ve Yenilenme! Alan Tutma Yetmez Davut Kurun ve Anıları... Geçmişten Geleceğe Tecrübe Sunuyor Savaşı ve Değişkenliği İzlemek Failin Suçunu, Mağdura Yığmak! Islam Şiddeti ya da 'Darül Harp'te, Mali Kaynaklar! İnsanlığın Acısını Beynin Açısı Çözer Rêya Heqîyê inancı Mîhtra inancıdır; Müslümanlık, Kızılbaşlık, Alevilik değildir Barış Günü Kutlamaları Şöyle Geçerken, Kürt Siyaset Tarihinde Tabu ve Maraziler.. Türk Milliyetçiliğini, Kürt Milliyetçiliği ile Mukayese Etmek! Savaş Yeni Gelişmelere Gebe, Doğumu Merak Ediyorum Yanlız Kemal Kılıçdaroğlu İçin Değil Tüm Linç Girişimleri Kınanmalı! Değişim ve Özgürlük Savunma: Düşünceler sorgulanmalı, ancak emniyet ve mahkemelerde değil! Rêya Heqîyê, Alevilik ve İslam! Değişim, Zaman, Din ve Astroloji Marksizim’de Ulusal Sorun Yoktur? Dêrsim’de Koçgiri 1919-1922 ve Sonrası!.. 1968-1978’de Birleşen-Ayrışan Sancılar, Türki(y)e Solu ve Kürt Milli Hareketi!.. Devşirmeler ve Devletsizler... Kendine Düşmek Yerine, Özgürlüğü ve Bağımsızlığı Düşünmek! İttihat ve Terakki Cemiyeti (İT-C) Haşdi Şabi ve Irak’ın 'Kerkük seferi' ne idi ne değildi? Kerkük’ün tarihine bir değinme Bağımsızlık Meşru Haktır, Olmadan Olmaz! Güney Kürdistan'da Bağımsızlık Referandumu ve Tercih! Egemenin Savaş-Barış ve Silahlanma-Silahsızlandırma Siyaseti 'Stratejik Derinlik', Mursi ile battı, Suriye ile çöktü Raqqa - Musul Operasyonu ve Sonrası III. Dünya Savaşı Uzun Sürecek 'Bağımsızlık Hedefi İle Kürdler Özgürleşecek!' 4 Mayıs 1937 Bakanlar Kurulu Kararı ve Dersim Tertelesi! Kürt Sorununun Ağırlığı ve Aciliyeti! Kontrollü Darbe III. Dünya Savaşı, Rakka ve Musul'a Dayandı, Abd - Rusya Anlaşarak Çözüme Gidiyor! Kürtler Ne Yapar? Kürt Bayrağı 16 Nisan Referandumu Irkçılık Çekişmesinde İnsani Kişilik, Aidiyet-Kimlik Bilinci ile Şekillenir Ulusal Birlik ve Kongre hakkında düşüncelerim İttihat Ve Terakkinin Devamı, Kuvva-i Milli Teşkilatı Sevdalısı; Nazım Hikmet Ran Memur Toplum Değil, Kendisi İçin Üreten Toplum Kazanır Yalanın Egemenliği, Doğrunun ‘Marjinal’liği! Türkçe Dışındaki Dillere Karşı, 140 Yıldır Uzun Sürece Yayılan Bir Savaş Sürdürülüyor! Ali Rıza Koşar: 38 yıldır içimde bir acı olarak kaldı Tekoşîna Dıjwar! 3. Dünya savaşında ABD–Rusya, Türk-İran konumlanması özgür Kürdistan'a kapı aralıyor Tehlikeli İnsan, Tehlikeli Aydın, Tehlikeli Yazı, Tehlikeli Düşün ve Tehlikeliler Deyip Yaktılar! Kobanê Kürdistan'da Özeldir! T.C Cumhurbaşkanı RTE Uçtu! Kadın, Kürt, Kürdistan ile Bastırılmış Kimlikler Diktatörleşen AKP ve Çözemiyeceği Kürt Sorunu Diaspora, Kanton ve Bağımsızlık ''Silahları Bırakın'' Diyorlar Şengal, Celawle, Kobani’ye DAİŞ/IŞİD Saldırıları ve Kürdistan’da Serhildan! Kürdleri Kürdistan’la Büyütmek yerine, Türkiye’yi Kürdlerle Büyütmek!!! Yahudilik; Hiristiyanlık Çözülmüştü, Sıra Siyasal İslamda! Kürt Romanı ile yüksek Kürt bilincine Kavramları Çarpıtarak, Kürdü Çarpmak! Kürdistan, Türkiye Ve İşid konuşlanması Kürt ulusal özgürlük mücadelesi ile HEP'e, tutsaklaşarak Türkiyelileşen HDP'ye İnkar, iskan, imha kurtuluşmu? Toprak İle Samimiyet(sizliğ)imiz! Kürt soykırımına karşı Kürdistan'ın bağımsızlık hayali
x